Abstract:
از دوران حکومت اشکانیان، مسیحیان زیادی وارد مرزهای ایران شدند؛ زیرا بعضی از امپراتوران رومی بر ضد مسیحیان دست به پیگردهای دینی بزرگی میزدند. مسیحیان در روزگار شاهان ساسانیِ نخستین، بهویژه روزگار شاپور یکم نیز شرایط مناسبی برای پرداختن به امور دینی خود داشتند. باوجوداین، مسیحیت در سدة چهارم میلادی، دین رسمی امپراتوری روم شد. از بیش از یک سدة پیش در میان پژوهشگران فرضیهای متداول شده است مبنی بر اینکه شاپور دوم ساسانی در سدة چهارم میلادی، پیگردهای دینی بزرگی را بر ضد مسیحیان به راه انداخت. شهادتنامههای سریانی که از سدة پنجم میلادی به بعد، همانند یک سنت به این موضوع پرداختند، منابع اصلی وجود این پیگردها به شمار میآیند. از سوی دیگر، برخی از پژوهشگران با داشتن پیشفرضِ وجودِ چنین پیگردهایی سعی داشتهاند که منابع محدود سدة چهارم میلادی را نیز مطابق آن تفسیر کنند. ما در این مقاله منابع مختلفِ مرتبط با این موضوع، شامل منابعِ تاریخی سدة چهارم میلادی و شهادتنامههای سریانی را بررسی کردهایم و نشان دادهایم که در گزارش منابع مسیحی از پیگردهای دینی شاپور دوم در سدة چهارم میلادی تناقضات و تعصبات بسیاری وجود دارد که اعتبار آنها را بهطور جدی زیر سؤال میبرد. در نهایت، به این نتیجه رسیدیم که در روزگار شاپور دوم پیگرد دینی بزرگی بر ضد مسیحیت انجام نگرفت و آنها به رشد خود در شاهنشاهی ساسانی ادامه دادند.
Machine summary:
ما در این مقاله منابع مختلف مرتبط با این موضوع ، شامل منابع تاریخی سدٔە چهارم میلادی و شهادت نامه های سریانی را بررسی کرده ایم و نشان داده ایم که در گزارش منابع مسیحی از پیگردهای دینی شاپور دوم در سدٔە چهارم میلادی تناقضات و تعصبات بسیاری وجود دارد که اعتبار آنها را به طور جدی زیر سؤال میبرد.
نامۀ امپراتور کنستانتین به شاپور دوم بسیاری از پژوهشگران ، دلیل برخورد شاپور دوم با مسیحیان را مسیحیشدن کنستانتین ، امپراتور روم و ادعای وی مبنی بر حمایت از همۀ مسیحیان و در نتیجه دیدگاه دربار ساسانی به مسیحیان ایران به عنوان ستون پنجم دشمن دانسته اند (نفیسی، ١٣٨٣: ٣٩؛ ٤٣ :١٩٠٤ ,Labourt؛ ٤٦-٤٥ :١٩١٦ ,Yohannan؛ ٨٨-٨٧ :١٩٧٠ ,Fiey؛ Boyce ١١٩ :١٩٧٩؛ ١٠-٧ :١٩٨٢ Brock؛ ٢٥ :١٩٨٤ ,Widengren؛ ١٢٦ :١٩٨٥ ,Barnes؛ Schwaigret ١٢٠-١١٤ :١٩٨٨؛ ١٣٠ :١٩٩٢ ,Brock؛ ٣٧٧-٣٧٣ :١٩٩٣ ,ferWieseho؛ ,Baum and Winkler ١١-١٠ :٢٠٠٣؛ ٩٦ :٢٠٠١ ,Fowden؛ ٢٣٧ :٢٠٠٢ ,Stausberg؛ ٢٤٦ :٢٠٠٥ ,McDonough؛ ٢١٠ :٢٠٠٧ ,Dignas and Winter؛ ٧٨-٧٧ :٢٠٠٩ ,Daryaee ؛ ١٠٠٠ :٢٠١٢ ,Walker).
این خود نشانه ای دیگر است که میتواند گزارش شهادت نامه های سریانی را دربارٔە تلاش شاپور دوم برای تغییر دین مسیحیان نقض کند؛ زیرا یهودیان نیز مانند مسیحیان اقلیتی دینی بودند که هم زمان در قلمرو شاپور دوم در آرامش میزیستند.
از تناقض میان منابع میتوان به این نتیجه رسید که با تغییر وضعیت مسیحیان در قلمرو ایران و استقلال کلیسای شرق از کلیسای بیزانس در سدٔە پنجم میلادی، درک شهادت نامه های سریانی از تاریخ خود نیز تغییر کرد )١٢-١١ :٢٠١٦ ,Smith(.
, Constantine and the Captive Christians of Persia, Martyrdom and Religious Identity in Late Antiquity, University of California Press, 2016.