Abstract:
همزمان با بینامتنیت و ساختارگرایی، ادبیات تطبیقی هم با رویکردی متفاوت، مطرح شد و به عنوان رشتهای مستقل اعلام موجودیت کرد. ادبیات تطبیقی، بینامتنیت و ترامتنیت، هرسه به «بررسی روابط میان یک متن با متن یا متنهای دیگر» میپردازند، اما با رویکردی متفاوت که باعث میشود متن از حالت تکمعنایی و بسته بودن خارج شده، پویایی، تحول و معنایی نو بیابد. ادبیات تطبیقی «روابط ادبی میان ادبیات ملتها بر مبنای روابط تاریخی، شباهتها، تفاوتها و رابطة تاثیر و تاثری» را بررسیمیکند که اینجا هم به نوعی گفتوگوی میان متن در سطح فراملّی و فرامرزی اتفاق میافتد. در نتیجه، با بینامتنیت و به طریق اولی با ترامتنیت ارتباط تنگاتنگی دارد. این دو از روشهای مفید و موثر در نقد متن به شمارمیآیند و در فهم بهتر متن و رمزگشایی آن نقش اساسی دارند. مقالة حاضر، بوستان سعدی را با رویکرد بینامتنیت و ترامتنیت (و از میان ترامتنها هم پیرامتنها را) بررسی و عوامل بیرونی موثر در خلق اثر و فهم متن را بیان میکند و بخشهایی که در خوانش اولیة متون چندان بااهمیت تلقی نمیشدند، با این رویکرد، کارکرد آنها نمایان و ارتباط آنها از منظر ادبیات تطبیقی نشان داده شدهاست.
Machine summary:
مقالـۀ حاضـر، بوسـتان سـعدی را بـا رویکـرد بینامتنیـت و ترامتنیـت (و از میـان ترامتن ها هم پیرامتن ها را) بررسی و عوامل بیرونی مؤثر در خلق اثر و فهـم مـتن را بیـان مـی کنـد و بخش هایی که در خوانش اولیۀ متون چندان بااهمیت تلقی نمـی شـدند، بـا ایـن رویکـرد، کـارکرد آن ها نمایان و ارتباط آن ها از منظر ادبیات تطبیقی نشان داده شده است .
همـان گونـه کـه کریستوا هم آنجا که در نشانه شناسی ساختارگرا به تحقیق در متون می پـردازد، راه خـود را از باختین جدا می کند؛ زیرا «قائل به ساختاری زبانی در متن است ، ولی بـاختین بـر تـأثیرات جهان بیرون ، به ویژه جامعه و تاریخ بر متن تأکید خاصی دارد» (نامور مطلق ، ١٣٩٠: ١٣٤).
این مقاله نخست ابتدا به تبیین پیرامتن ـ از گونه های ترامتن ـ می پردازد، سپس به بیان ارتبـاط آن با ادبیات تطبیقی برمیآید و رابطۀ میان جهان بیرون و درون متن را به کمک پیرامتن ها بررسی می کند تا معلوم شود که «آیا پیرامتن (ها) می توانند در شـکل گیـری اثـر ادبـی مـؤثر باشند؟».
تا آنجا که نگارنده جستجو کرده ، تاکنون دربارٔە مسائل پیرامتنی در کتاب بوستان سعدی از منظر ادبیات تطبیقی، به ویژه دربارٔە پیرامتن های مورد اشاره در این مقاله ، پژوهش مستقلی انجام نگرفته است .
٨. بوستان سعدی و «پیرامتن های برون متنی » اشاره شد که یک مـتن هـیچ گـاه آنـی و ناگهـانی بـه وجـود نمـی آیـد، بلکـه همـواره مقدمات ، الزامات و پیش زمینه های (پیرامتن هایی) وجود دارد که در خلق اثر یا شکل گیری متن مؤثر است و به گونه ای متن را در بر می گیرد.