Abstract:
تغییر کاربری زمینهای کشاورزی، بیاستفادهماندن و رهاکردن زمینهای کشاورزی حاشیة شهرها، یکی از مهمترین چالشهای پیش روی بخش کشاورزی و روستایی است. این تغییرات، طی دهههای اخیر آثار مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی را بههمراه داشته است؛ به همین سبب، پژوهش حاضر با هدف شناسایی راهکارهای جلوگیری از تغییر کاربری زمینهای کشاورزی از دیدگاه کشاورزان انجام شد. جامعة آماری این تحقیق را کشاورزان بخش مرکزی شهرستان سنندج (4900 = N) تشکیل دادهاند. حجم نمونهها درمجموع با استفاده از فرمول کوکران، 357 نفر تعیین شد و برای نمونهگیری، از روش نمونهگیری تصادفی سیستماتیک استفاده شد. ابزار جمعآوری دادهها پرسشنامه بود که روایی آن توسّط گروه کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی استان کردستان و پایایی آن با انجام پیشآزمون و مقدار آلفای کرونباخ بهمیزان 88/0 مورد تایید قرار گرفت.برای تعیین راهکارهای جلوگیری از تغییر کاربری زمینهای کشاورزی، از مدلسازی معادلات ساختاری به روش تحلیل عاملی تاییدی استفاده شد. نتایج نشان داد که راهکارهای بهکارگیری زمینهای کشاورزی رهاشده و بایر در چهار گروه شامل اجتماعی - اقتصادی، فنّی - ساختاری، مدیریتی - نظارتی و قانونی - سیاستگذاری قابل تقسیمبندی است. براساس نتایج تحلیل عاملی تاییدی از دید کشاورزان، موثّرترین راهکارها بهترتیب قانونی - سیاستگذاری و مدیریتی- نظارتی هستند. راهکارهای قانونی و سیاستگذاری در منطقة مورد مطالعه یعنی شهرستان سنندج، میتواند عوامل دیگر را به خود وابسته کند و تا حدود زیادی مانع کاربریهای اراضی کشاورزی در اطراف شهر گردد؛ بنابراین، لازم است تا با وضع قوانین اساسی و شفاف و اجرای سیاستهای لازمالاجرا در زمینة کاربریهای زمینهای اطراف شهر و با برنامهریزی و نظارت جدّی، این مشکل را مدیریت کرد.
Machine summary:
در شهرستان سنندج ، شواهد آماری نشان میدهند که روند تغییرات کاربری اراضـی روسـتاهای پیرامـونی شـهر سنندج طی سال های ١٣٨٧-١٣٥٥ در نتیجۀ انتقـال بخشـی از سـاختار و فضـای کشـاورزی روسـتاهای پیرامـون سنندج به شهر اتفاق افتاده است ، در این شهرستان ، در کل ٣٣١٩/٣٣ هکتار زمین زراعی، باغ و مرتع تغییر کـاربری یافته و به سایر کاربریها تبدیل شده است (قادرمرزی، ١٣٩٠)؛ از سوی دیگـر، درک و فهـم دلایـل تغییـر کـاربری زمین در طول زمان برای توانمندساختن سیاست گذاران در تصمیم گیریها لازم بوده اسـت تـا از ایـن راه بتواننـد در طراحی و اجرای سیاست های توسعۀ پایدار روستایی که با شرایط محلی هر منطقه و با توجـه بـه اهـداف اقتصـادی، اجتماعی و زیست محیطی سازگار باشد، پیش روند (فاطمی و همکاران ، ١٣٩٥).
مرور مطالعات تجربی صورت گرفته در نقاط مختلف جهان دربارة کاربری اراضی کشاورزی، پیامدها و اثـرات ایـن موضــوع را بــه اشــکال مختلــف اقتصــادی (مــولر و ســیلر٣، ٢٠٠٢)، اجتمــاعی (واســیلی ٤ و همکــاران ، ٢٠١٥)، 8 زیست محیطی (آگراوال ٥ و همکاران ، ٢٠٠٢؛ اسپارتس ٦ و همکاران ، ٢٠١٥)، کشاورزی (گائو و لیو٧، ٢٠١٠؛ آمسـالو 1- Verburg 2- von Thünen 3- Muller & Zeller 4- Vasile 5- Agarwal 6- Spartz 7- Gao & Liu 8- Amsalu و همکاران ، ٢٠٠٧؛ لـی١ و همکـاران ، ٢٠٠٩)، کالبـدی و سـاختاری (قـادرمرزی، ١٣٩٠؛ مشـیری و قمـاش پسـند، ١٣٩١) نشان داده اند.
حـداکثر 1- Li 2- Steiner 3- Tan 4- Kristensen 5- Ustaoglu 6- Brannstrom 7- Stuart & Gillon 8- Gollnow & Lakes 9- Vasconcelos 10- Rahman 11- Yucer 12- Newman 13- Lipton & Saghai 14- Abolina & Luzadis 15- Smaliychuk دما در این شهرستان حدود ٤٤ درجه و حداقل آن به ١٣/٥- درجۀ سانتیگراد مـیرسـد.