Abstract:
به لحاظ تاریخی، آغاز روابط نظامی ایران و روسیه به تاسیس بریگارد قزاق در سال 1258ق. / 1879م. در دوران ناصرالدین شاه قاجار بازمی گردد. بریگارد قزاق در پی درخواست ناصرالدین شاه از دولت روسیه تزاری در جریان دومین سفر او به اروپا زیر نظر افسران روسی تاسیس یافت و به مرور گسترش پیدا کرد و به دیویزیون (لشکر) تبدیل شد. روابط نظامی ایران و روسیه از زمان تاسیس بریگارد قزاق تاکنون، در این دوره ها قابل بررسی و مطالعه است: 1- دوران تاریخی: از تاسیس بریگارد قزاق در سال 1258ق. تا کودتای دیویزیون قزاق در سال 1299ش. 2- دوران سوءظن: از کودتای رضا خان در 1299ش. تا اشغال ایران توسط ارتش سرخ در سال 1320ش. 3- دوران تقابل و همکاری: از دوران اشغال ایران در شهریور 1320ش. تا سال های تنش زدایی 1350ش. 4- دوران ژاندارمی منطقه: از بهمن 1350 تا بهمن 1357ش. و آغاز خریدهای نظامی ایران از شوروی.
Machine summary:
این روابط با پایان جنگ و پیروزی متفقین بر دول محور، شکل دیگری به خود گرفت ؛ به ویژه که شوروی علی رغم تعهد در خصوص تخلیۀ ایران پس از پایان جنگ ، نه تنها به تعهد خود عمل نکرد، بلکه به طرق مختلف با سازماندهی هسته های کمونیستی وابسته به خود در ارتش ایران و تشکیل نیروهای نظامی غیررسمی در آذربایجان و کردستان و حمایت از آنان ، شرایطی پدید آورد که از آن به عنوان دوران تقابل سرد می توان یاد کرد.
فضای بین المللی نیز در پی سیاست تنش زدایی بین آمریکا و شوروی و ورود چین کمونیست به صحنۀ بین المللی و برقراری رابطه بین آمریکا و چین ، شرایط را برای رژیم شاه در ایران به گونه ای فراهم ساخته بود تا به شکل بی سابقه ای به افزایش قدرت نظامی خود بپردازد و در این مسیر مانعی در پیش روی خود نبیند.
در جمع بندی نهایی می توان گفت که علی رغم اختلافات شدید ایدئولوژیک بین ایران و شوروی در دوران پهلوی دوم و جایگاه ایران در اردوگاه غرب و تقابل شدید با شوروی ، اما به سبب ملاحظات عمل گرایانۀ پهلوی دوم ، پس از دهۀ ٥٠ شمسی روابط با شوروی در عرصه های مختلف صنعتی ، اقتصادی و نظامی گسترش چشمگیری یافت و در این میان ، سطح همکاری های نظامی ایران و شوروی در مقطع مذکور در بالاترین سطح نسبت به گذشته قرار داشت .