Abstract:
مهاجرت قراختاییان از چین شمالی به ماوراءالنهر، در نیمه اول قرن ششم هجری، با مقاومت دولت سلجوقی مواجه شد. تقابل این مهاجمان با سلطان سنجر سلجوقی در نبرد قطوان و غلبة آنها بر ماوراءالنهر، پیامدهای شگرف اجتماعی و اقتصادی را در پی داشت. این مقاله در صدد است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی، ضمن توصیف چگونگی جنگ قطوان و اشاره به چگونگی تعامل قراختاییان با اهالی منطقه، به این پرسش پاسخ دهد که غلبه قراختاییان چگونه و چه تاثیری بر اوضاع اجتماعی ماوراءالنهر گذاشت؟ نتایج این بررسی نشان میدهد که غلبه قراختاییان درجنگ قطوان و تفاوت فرهنگی و مذهبی این ایلات با بومیان منطقه، هم زمان با لگام گسیختگی ایلات قرلق منطقه، تاثیرات شگرفی در اوضاع اجتماعی و اقتصادی منطقه داشت که از آن میان میتوان به ناامنی اجتماعی، رکود اقتصادی و اختلال در تجارت، کشاورزی، دامپروری و تغییر بافت جمعیتی منطقه اشاره کرد.
The migration of the Qara Khitais from northern China to Transoxiana in the first half of the sixth century was met with resistance of the Seljuq state. The confrontation of these invaders with the Seljuqid Sultan Sanjar in the Battle of Qatwan، which is one of major and effective events in the history of Iran and the Islamic world، gave rise to considerable social and economic consequences. Using a descriptive-analytic method، this article seeks to besides explaining this war and the interaction of the Qara Khitais with the region's inhabitants، answer this question that what were the social consequences of the Qara Khitais' conquest for Transoxiana and how they occurred. The results show that the social and economic conditions of the region were deeply influenced by the Qara Khitais' conquering the region، their cultural and religious differences with the natives living there، in addition to the ungovernability of the Qarluqs. Some of these consequences were social insecurity، economic downturn، disturbance in trade، agriculture، animal husbandry and demographic changes in the region.
Machine summary:
با توجه به این مطالب ، هدف جستار حاضر این است که ضمن توصیف چگونگی جنگ قطوان ، به این پرسش پاسخ روشنی ارائه نماید که شکست قطوان و غلبه ایلات قراختایی چگونه و چه تأثیری بر اوضاع اجتماعی ماوراءالنهر گذاشت ؟ اگر چه تاکنون تحقیقات متعدد و مفصلی در باب قراختاییان صورت گرفته و نگارنده ، از اکثر این پژوهش ها در نگارش متن بهره برده است ؛ اما، بیشتر این پژوهش ها معطوف به تاریخ سیاسی قراختاییان و روابط آن ها با دیگر دولت های مسلمان مجاور با آن ها بوده ، و درباره اوضاع اجتماعی ماوراءالنهر در آن عهد به اشاراتی بسیار گذرا و مختصر اکتفاء ورزیده اند.
نافرمانی قرلق ها علیه قراخانیان در نواحی شرقی قلمرو قراخانی، در اوایل قرن ششم و به دنبال آن ناتوانی قراخانیان و سلجوقیان در مهار این قضیه ، به قراختاییان فرصت داد تا ضمن ایفای نقش در این منازعات ، بر چراگاه های هفت آب و شرق سیحون مسلط شوند و خان بلاساغون که به علت فقدان پشتیبانی از سوی حکومت مرکزی و خاقان اعظم ، ناتوان شده بود تسلیم شد (جوینی، ١٣٧٥: ٨٧/٢؛ ابن اثیر، ١٣٨٦ق :٨٤/١١(.
این فضای نابسامان ، حتی به کوه نشینان منطقه کمیج در شمال ختلان و چغانیان ، فرصت داد که با استفاده از آشفتگی اوضاع و نبود قدرت سیاسی مقتدر، حمله به نواحی داخلی ماوراءالنهر را به قصد غارت آغاز کرده و محدوده سغد و سمرقند را غارت کنند (سوزنیسمرقندی، ١٣٣٨: ٢٤٩(.