Abstract:
اصطلاح اسلام و کفر در عرصههای گوناگون فرهنگ اسلامی از کلام تا تفسیر و اخلاق و عرفان و فقه، بسیار مهم و پرکاربرد است. این اصطلاح هم در معنا و هم معیار در این عرصهها تفاوت جدّی دارد. اسلام و کفر در اصطلاح فقه با پذیرش توحید و رسالت پیامبر اسلام9 یا همان ادای شهادتین گره خورده است. احکامی چون طهارت، جواز نکاح، توارث و مانند آن که همگی برای «مسلمانان» است، تنها برای کسانی که منکر یک یا هر دو اصل شهادتین باشند، منتفی است. انکار ضروری و مانند آن هیچ کدام سبب مستقل خروج از اسلام نیست، مگر آنکه آشکارا به انکار شهادتین برسد که آنگاه، سبب کفر میشود. سیرة عملی معصومان: نیز؛ چه در دوران بسط ید و چه غیر آن، مسلمان دانستن همه کسانی است که شهادتین را اظهار دارند؛ هر چند این اظهار همراه با انکار یا تردید باطنی باشد. تفکیک معنایی و احکام اسلام و کفر در عرصههای گوناگون، به ویژه فقه با سایر عرصهها بسیار مهم و ضروری است و این مقاله در صدد آن است با این نگاه به بررسی موضوع بپردازد.
Machine summary:
رفتار معصومان: از صدر اسلام تا زمان امامان، با گناهکاران و کسانی که اهل مبالات در شریعت نبودند و فقط در خانوادهای مسلمان به دنیا آمده یا از سر ترس یا طمع، مسلمان میشدند، چگونه بود؟ به راستی بسیاری از بنی امیه که در اواخر عمر شریف پیامبر9 پس از نصرت الهی و فتح مکه، به ظاهر اسلام آورده بودند، جز اظهار شهادتین به کدام اصل و فرع دین، باور و التزام عملی داشتند؟ آیا پیامبر، حضرت امیر و امامان معصوم حتی در زمان قدرت و بسط ید، با آنان به عنوان مسلمان رفتار نمیکردند؟ به نظر میرسد پاسخ همه این نکتهها بسیار روشن است و حتی میتوان از این سیرة عملی نتیجه گرفت که اظهار شهادتین، ملاک اسلام است، حتی اگر از سر ترس یا طمع باشد که در ادامة این نوشتار در این باره سخن میگوییم.
به نظر میرسد با توجه به آیات سورههای ذکر شده و اطلاق روایات و سیرة عملی معصومان: قول صحیح همین است که معیار اسلام فقهی و نه باطنی و درجات معنوی، اظهار شهادتین است و باور قلبی گوینده، دخالتی در آن ندارد و بر چنین کسانی حکم ظاهر اسلام جاری است.