شیوه‌های انتقال ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن و حدیث Journal Article

ارزش‌ها، از مهم‌ترین مباحثی است که در برقراری نظم اجتماعی، توجه جامعه‌شناسان را به خود جلب کرده است. متولیان اجتماعی با هدف حفظ ارزش‌های موجود جامعه، سعی می‌کنند شیوه‌هایی را برای انتقال آن‌ها به نسل‌های آینده، بیان نمایند. این مهم در جوامع اسلامی به‌ویژه از طریق آموزه‌های دینی قرآن و حدیث دو چندان خواهد بود. این نوشتار با روش تحلیل نقلی - تفسیری به دنبال پاسخ به این پرسش است که شیوه‌های انتقال ارزش‌ها در جامعه چگونه است؟ نتایج نشان می‌دهد؛ ارزش‌ها، از طریق یادگیری و پیروی، همانندسازی ازگروه‌های مرجع و قانون، هنجارسازی، ایجاد محبت، احساس تعلق، همسرگزینی و ازدواج انتقال می‌یابد. بیان یک گفتمان اسلامی در رابطه با علم و دین از نوآوری های مقاله است که در عرصه انتقال ارزش‌ها، در قرآن و حدیث بیان شده است.

Values are one of the most important issues that have attracted the attention of sociologists in establishing social order. With the aim of preserving the existing values of society, social custodians try to identify ways of transferring them to future generations. The importance of this work is twofold in Islamic societies, especially by the religious teachings of the Qur'an and hadith. This paper, with a method of scriptural-interpretive analysis, seeks to answer the question of how the transfer of values in the society is. The results show that values are transmitted through the learning and observation, imitation of the reference and law groups, norm-making, the sense of belonging, choosing a spouse, and marriage. The expression of Islamic discourse on science and religion is one of the innovations of the paper that is expressed in the context of the transfer of values in the Qur'an and hadith.

کلمه ارزش به‌لحاظ لغوی به‌معنای شایستگی و قابلیت آمده است (دهخدا، 1337، ج 1: ماده ارزش) ارزش‌های اجتماعی، ریشه در فرهنگ جامعه دارد (کازنو، 1349: ص 142) بیشترین محور توجه در فرهنگ به‌معنای وسیع آن، ارزش‌های اجتماعی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل خواهد شد (کولمن، 1372: ص 5)؛ ازاین‌رو، فرهنگ در هر جامعه‌ای ارزش‌های مورد قبول آن جامعه را تولید می‌کند، این ارزش‌ها از احساسات و تولیدات هنری گرفته تا علم، ادبیات، فن‌آوری، عقاید، احکام وشیوه زندگی و حتی ارتباطات را نیز شامل می‌شود و در این‌صورت است که فرد به فرهنگ ارتباطات اجتماعی اهمیت می‌دهد (Gordon, 1978: p. این الگوها در جوامع اسلامی از سبک زندگی و رفتار پیامبر9 اخذ می‌شود: «لقد کان لکم فی رسول‌الله أسوة حسنة» (احزاب: 21)که خدای سبحان برای بشر نازل کرده است و در کلام معصومین: نیز بیان شده است مبتنی بر اینکه باید افراد باتقوا، الگوی جامعه قرار گیرند. تعلق عاطفی، زمانی شکل می‌گیرد که افراد جامعه در آن احساس دلبستگی نمایند و از طریق این فرایند، می‌توان ارزش‌های مورد نظر را همانند انتقال ارزش‌ها، به‌واسطه تعلق عاطفی اعضای خانواده نسبت به هم، به دیگران منتقل کرد. در مجموع می‌توان به این نتیجه رسید که برای انتقال ارزش‌های اسلامی به جامعه، علاوه بر فرایند اجتماعی‌کردن افراد و تقویت و تثبیت ارزش‌ها، لازم است به شیوه‌های انتقال آن نیز توجه کرد که در این پژوهش به برخی از آنان از منظر قرآن و روایات پرداخته شد.