Abstract:
با توجه به نقش سازنده مساجد در تربیت نیروی انسانی و جامعهپذیری سیاسی، در این نوشتار نویسندگان به موضوع کارکرد راهبری امام جماعت پرداختهاند؛ دراینخصوص، محققان تلاشکردهاند که با رجوع به عملکرد آیتالله مهدوی کنی در مسجد جلیلی به الگویی عملیاتی برای پیشنهاد به سایر ائمه جماعت دستبیابند؛ دلیل این امر، آن است که آیتالله مهدوی کنی توانستند، ابعاد فردی، اجتماعی و سیاسی- اجتماعی امام جماعت را متناسب با شرایط و مقتضیات زمانی جمعکرده، از این طریق، تأثیری مثبت بر افراد و جامعه برجایگذارند که تاامروز، ظهور و نموددارد.
پرسش اصلی تحقیق حاضر عبارتاست از اینکه «الگوی امام جماعتی در جمهوری اسلامی ایران، مستند به سیره آیتالله مهدوی کنی کدام است؟»؛ برای پاسخدادن به این پرسش، محققان با استفاده از روش تحلیل محتوا و مصاحبه با یاران آیتالله مهدوی کنی در مسجد جلیلی، وجوه معنوی، فردی و سیاسی- اجتماعی عملکرد ایشان را در این مسجد، شناسایی و تحلیلکرده و درنهایت، الگوی جامع استنباطیشان را ارائهکردهاند؛ نتایج تحقیق نشانمیدهند که آیتالله مهدوی کنی بهعنوان امام جماعت، در سه ساحت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برنامهداشتهاند و با تدابیری که بهکاربستند، مسجد جلیلی را در ساحت سیاسی، بهعنوان کانون مبارزه ضد رژیم و در ساحت اجتماعی، بهعنوان نهاد مؤثر در رفع نیازها و کمک به محرومان و در ساحت فرهنگی، بهعنوان کانون تعلیم و تربیت مطرحکردند. لازم است، یادآوریشود که همه این ابعاد برپایه اصل مسجد بهعنوان کانون عبادی استوار بوده و تربیت عبادی و ایمانی بهعنوان رسالت اصلی مسجد مفروض انگاشتهشدهاست.
Machine summary:
با توجه به نقش محوری مساجد در مدیریت امور مختلف زندگی در جوامع اسلامی، لازم میآید که به بررسی و تحلیل عملکرد امام جماعت بهعنوان رکن اصلی مدیریت مسجد پرداختهشود؛ این مهم، وقتی آشکارتر میشود که به تعبیر مقام معظم رهبری، به تحلیل سیره معصومان علیهمالسلام پرداخته، مشاهدهکنیم که چگونه این نهاد عبادی، کارکردهای اساسی در حوزههای مختلف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی داشتهاست؛ برای نمونه در سیره نبوی (صلی الله علیه و آله) مشاهدهمیشود، ایشان پس از هجرت به مدینه بهمنظور تشکیل جامعه اسلامی و استقرار نظام اسلامی، اولین اقدامی که انجامدادند، تأسیس مسجد بود که بتواند بهعنوان مرکز فرماندهی راهبردی حکومت اسلامی عملکند (رضایی، 1382: 73).
با بررسی عملکرد آیتالله مهدوی کنی بهعنوان امام جماعت در مسجد جلیلی، مشخص میشود که ایشان دراصل، نگاهشان به نقش امام جماعت، تکبعدی و صرف عبادی نبوده، لذا خود را به آن محدودنمیکردند؛ ایشان نسبتبه مسائل و بحرانهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در زمان خود، حساس بوده و برای حل این بحرانها تمام تلاش خود را بهکاربستهاند؛ براساس بررسی دقیقی که از عملکرد حضرت آیتالله مهدوی کنی در دوران امامتشان در مسجد جلیلی صورتگرفته، ایشان برای حل مشکلات مالی مردم با تأسیس صندوق به کمک آنان میشتابند و برای مقابله با رژیم دینستیز و ستمگر پهلوی، همپای مبارزان و امام خمینی (ره) به اقدامهایی انقلابی دستمیزنند و نیز در حوزه فرهنگی به تربیت نیروهای جوان و سالم میپردازند که بعدها این افراد به کمک نهضت امام خمینی (ره) شتافتند و در پیرزوی انقلاب اسلامی، دین خود را اداکردند؛ با این اوصاف، سیره عملکردی آیتالله مهدوی کنی، مبتنیبر دیدگاه نقش حداکثری امام جماعت است؛ برای نمونه آیتالله مهدوی کنی در کتاب خاطرات خود، درخصوص شیوه مواجهه با تهاجم فرهنگی و نقش تربیتی خود بیانمیکنند: «شبهای شنبه، من جلسهای برای جوانها داشتم.