Abstract:
مفسّران فریقین درباره مراد از «فسوف یاتی اللّه بقوم یحبّهم و یحبّونه ...» در آیه54 سوره مائده، دیدگاه‌های مختلفی را مطرح نموده‌اند. چنانکه اکثر مفسّران شیعه و شماری از مفسّران اهل سنّت، «امام علی علیه السلام » را بعنوان مصداق بارز آیه شریفه دانسته‌‌اند. و در مقابل این دیدگاه برخی نیز احتمالات دیگری را درباره مصداق آیه شریفه مطرح کرده‌اند. از جمله: «امام مهدی و یاران ایشان»؛ «ابوبکر»؛ «سلمان فارسی و قوم او»؛ «قوم و طائفه ابو‌موسی اشعری»، برخی نیز گفته‌اند؛ آیه شریفه عام است و اختصاصی به شخص یا قومی خاص ندارد. امّا از آنجا که آیه متضمن صفاتی است که اطلاق آن، بر غیر امام علی علیه السلام سزاوار نیست، لذا در این مقاله، که با شیوه تحلیلی و توصیفی نگاشته شده است، ضمن بررسی دیدگاه‌های کلامی مفسّران فریقین و تحلیل آنها، با توجه به سیاق آیه و روایات معصومین علیهم السلام و اسناد تاریخی، تطبیق آیه بر مصداقی غیر از آن حضرت مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
Machine summary:
مفسران دیگری همچون آلوسی، قرطبی، ابن‌کثیر، ابن‌ابی‌حاتم، ابن‌عطیه اندلسی نیز در تفسیر خود برای تعیین مصداق این آیه، بعد از نقل جریان ارتداد اهل رده، ابوبکر را یکی از وجوه احتمالی ذکر کرده‌اند و روایتی را با سندهای متفاوت به نقل از قتاده، حسن، ضحاک، محمد بن‌کعب القرظی در تأیید سخن خود آورده‌اند که در همه آنها ذیل آیه «فسوف یأتی الله بقوم یحبهم و یحبونه» آمده است: «نزلت فی أبی‌بکر الصدیق و أصحابه».
ثانیا خداوند در این آیه، اوصافی را برای این قومی که آمدن آن را وعده داده بیان می‌کند و باید ملاحظه کرد که آیا این اوصاف در ابوبکر یافت می‌شود یا خیر؟ برای نمونه چند وصف را بررسی می‌کنیم: الف) وصف «یحبهم و یحبونه»: این ویژگی را رسول گرامی اسلام(ص) ـ بر اساس مستندات موثق تاریخی شیعه و اهل سنت ـ در روز جنگ خیبر، در وصف یکی دیگر از اصحاب خود (امیرالمؤمنین علی(ع) )، غیر از ابوبکر بیان: کرده است: «قال: لاعطین الرایة غدا رجلا یحب الله و رسوله و یحبه الله و رسوله کرار غیر فرار، لا یرجع حتی یفتح الله علی یدیه: (بعد از شکست ابوبکر) پیامبر اکرم(ص) فرمودند: فردا پرچم را به دست مردی خواهم داد که خدا و رسولش او را دوست دارند و او خدا و رسولش را دوست دارد، هجوم‌کننده است، فرارکننده نیست، از حمله برنمی‌گردد تا خدا به دست او قلعه را فتح کند».
(
, 
, 
)
