Abstract:
مسجد جمعه اردبیل به لحاظ هنر و معماری اهمیت چشمگیری دارد. شکوه و جلال این مسجد بخاطر الحاقات عصر سلجوقی؛ یعنی چهارطاق و ایوان می¬باشد. از آنجا که تقریبا اثرات مکتوب جامع و کامل چندانی در میان پژوهش¬های مرتبط با بنای مسجد جامع اردبیل که شیوه¬های معماری و هنر آن را مورد توجه قرار دهد، وجود ندارد، بنابراین هدف اصلی این پژوهش، شناسایی ویژگی¬های ساختاری و کالبدی، معماری و هنر این بنای تاریخی در ادوار مختلف است و باتوجه به اینکه این مسجد بازتاب کننده¬ هنر و معماری ادوار مختلف در اردبیل می¬باشد، شناسایی و مطالعه ویژگی¬های این مسجد، می¬تواند کمک موثری به شناخت هر چه بیشتر این بنای تاریخی باشد. روش تحقیق در این پژوهش به صورت میدانی و کتابخانه-ای؛ از نوع کیفی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی است. طبق تحقیقات انجام شده مشخص شد که پلان جمعه مسجد برگرفته از بناهای زمان ساسانی و مساجد پیش¬تر است و معماری این بنا از ویژگی¬های بومی و محلی مانند ترکیب چهارطاق و ایوان که نسبت به فرم چهارایوانی فرمی بسته¬تر می¬باشد، و در نواحی سردسیر رواج بیشتری دارد، برخوردار است.
Machine summary:
طبق تحقیقات انجام شده مشخص شد که پلان جمعه مسجد برگرفته از بناهای زمان ساسانی و مساجد پیشتر است و معماری این بنا از ویژگیهای بومی و محلی مانند ترکیب چهارطاق و ایوان که نسبت به فرم چهارایوانی فرمی بستهتر میباشد، و در نواحی سردسیر رواج بیشتری دارد، برخوردار است.
کتاب "پی جویی و تحلیل اجزاء و عناصر معماری جمعه مسجد " نوشته دکتر حبیب شهبازی شیران" اردبیل در گذرگاه تاریخ" نوشته بابا صفری، مقاله "مسجد جامع اردبيل /تاريخچه، توصيفات ساختمان و معماري"، که در سال 1376 در مجموعه مقالات همايش معماري مسجد: گذشته، حال، آينده، توسط محمود موسوی در دانشگاه هنر اصفهان به زیور طبع رسیده و دو مقاله نوشته شده توسط دکتر حبیب شهبازی شیران تحت عنوان: "تاریخ و روند تحوّلات معماری مسجد جمعۀ اردبیل (نماد معماری ایرانی اسلامی)" و "بررسی معماری و تزیینات گنبد سلجوقی و محراب ایلخانی مسجد جامع اردبیل"، که به ترتیب در مجموعه مقالات "کنفرانس بین المللی معماری، شهرسازی، عمران، هنر و محیط زیست؛ افق های آینده، نگاه به گذشته" و "دوّمین همایش بینالمللی معماری، عمران و شهرسازی در آغاز هزارۀ سوّم" به چاپ رسیدهاند، از مهمترین تحقیقات علمی انجام شده در ارتباط با این بنای ارزشمند می باشد.
8- تأثیرات متقابل معماری مسجد جامع اردبیل و سایر مساجد در ایران شکل مسجد جمعه اردبیل در دوره سلجوقی، که سازه پابرجای کنونی میباشد، شامل یک ایوان در جلو و بنای چهارطاقی در عقب آن میباشد که از نظر پلان، این مسجد با بناهای قبل از اسلام یعنی دورهی ساسانی قابل مقایسه بوده و احتمالاً این نوع بناها الهام بخش معماران اسلامی بودهاند.