Abstract:
پژوهشگر در گفتار حاضر بر آنست که شخصیّت پیران ویسه، پهلوان تورانی را که نقش تاثیرگذاری بر روند بسیاری از داستانهای شاهنامه دارد، مورد نقد روانشناختی قرار دهد تا از این رهگذر گوشهای از روان و شخصیّت انسان امروزی را مورد شناسایی قرار دهد. در این پژوهش ابتدا، مقدّمهای دربارة شخصیّت و مکانیسمهای دفاعی فروید و سنخ شخصیّتی شهودی برونگرای یونگ و مکانیسم دفاعی گریز از آزادی اریک فروم بیان میشود و سپس رفتار و کردار پیران ویسه بر اساس نظریات یونگ، فروید و اریک فروم تحلیل میشود.
مشاهدة رفتارهای پیران در شاهنامة فردوسی بیانگر دوگونه شخصیّت از وی است. در ابتدا پیش از مرگ سیاوش، شخصیّت نیک وی اسطورة خردمندی، کیاست، مهرطلبی و انسان دوستی است. امّا پس از مرگ سیاوش و در خطر افتادن جان، مال، قدرت، خانواده و میهنش از نیکی به بدی گرایش پیدا میکند، به گونهای که دچار تعارض و کشمکش و احساس گناه میشود. وی برای حلّ و فصل این تعارضات به مکانیسمهای دفاعی دلیلتراشی، تبدیل، جبران و گریز از آزادی روی میآورد.
کلید واژهها:
Machine summary:
با توجه به مطالب گفته شده، این پژوهش برآنست که به این پرسش پاسخ دهد: رفتارهای درونی و ناخودآگاه شخصیت پیران ویسه با کدام سنخهای شخصیتی یونگ انطباق دارد؟ یا در گذار داستان و کشمکشهای زندگی از کدام مکانیسم دفاعی فروید یا اریک فروم استفاده میکند؟ اینگونه پژوهشها، تحقیقات میان رشتهای نامیده میشوند که در دنیای امروزی رونق فراوانی یافته است و نتایج مفید و ارزندهای بهجا گذاشته است و نظر پژوهشگران بسیاری را به خود معطوف داشته است.
(براهنی و همکاران، 1390: 49-51) مباحث ارایه شده هر کدام با رویکرد خاص خود سعی در شناخت انسان و شناسایی و پیشبینی رفتار او دارد و هر یک از شخصیت در چارچوب الگوی خود تعریفی کرده که باعث شده است ارایة تعریفی جامع و یگانه که مورد اتفاق نظر تمام روانشناسان و متخصصان این حوزه باشد، غیر ممکن شود.
مدتی بعد، شبان نزد پیران میآید و از کیخسرو گله میکند که کارهایی از او سر میزند که برای او زود است و نگران این است که به خود آسیبی برساند: چو بشنید پیـران بخندیـد و گفت نمـاند نژاد و هنـر در نهفـت چو پیران بدید آن چنان فر و چهر رخش گشت پرآب و دل پر ز مهر بـه بـر در گرفتش زمانـی دراز همـی گفت بـا داور پـاک راز (2/ 687: 2803- 2809) ابیات بالا مجددا اشاره به حالات هیجانی، ناراحتیها و احساس گناه ناشی از کشته شدن سیاوش دارد.