Abstract:
محمود دولت¬آبادی در خلق رمان بلند کلیدر، از شیوة داستایوسکی در رمان برادران کارامازوف متاثّر شده است. درون¬مایه¬های جاری در رمان برادران کارامازوف به شدّت دولتآبادی را تحت تاثیر قرار داده و موجب گردیده است که در خلال رویدادهای رمان کلیدر، تاثیر این مباحث به عینه نمایان شود. پدرکشی از جمله بارزترین درون¬مایه¬هایی است که دولتآبادی در طرح آن به صورت مستقیم از رمان برادران کارامازوف تاثیر پذیرفته است. توجّه به مسایل زنان، روان¬کاوی شخصیّت¬ها، مرگ ¬اندیشی و ... از جمله مواردی هستند که دولتآبادی در پرداخت این درون¬مایه¬ها از شیوة داستایوسکی پیروی کرده است. دولت¬آبادی با بیان این نکته که به شدّت علاقه¬مند به آثار ترجمة روسی به ویژه آثار داستایوسکی بوده، به طور غیرمستقیم تاثیرپذیری خود از آثار وی را تایید کرده است.
Machine summary:
» (بینیاز، 1387: 52) با توجّه به تعریف فوق میتوان درونمایه دو رمان کلیدر و برادران کارامازوف را تحت شاخصهای زیر مورد بررسی قرار داد: مسأله پدر کشی پدرکشی یکی از مضامین برجستة بعضی از آثار ادبی به شمار میرود.
دولتآبادی در عبارات زیر به صورتِ صریح، عطشِ عبّاسجان به تصاحبِ پولِ پدر را بیان میدارد: «اگر هنوز زنده بود، پس برای آن بود که جای سکّهها و اسکناسها را به عبّاسجان نشان بدهد: آخر با خودش به گور که نمیخواهد برد!» (دولت آبادي، ج9 : 2117) انگیزهای از این دست در برادران کارمازوف در رابطه با پدرکشی به چشم میخورد.
هر چند تمایل عباسجان به این کار بیشتر است، امّا دولتآبادی جا به جا در رمان کلیدر به کینه و نفرت قدیر (پسر دیگر کربلایی خداداد) نسبت به پدر اشاره میکند.
» (مشفقی و علیزاده، 1389: 185) با توجّه به این مطلب میتوان اذعان کرد که ادبيّات داستانی یکی از عرصههایی است که ناخودآگاهِ انسان، در آن نمایان میشود: «شاید بتوان گفت این شیوه، حالات روانی حاکم بر هنرمند و جامعه را مورد بررسی و تحلیل قرار میدهد، بدین معنی که با تفسیر روانشناسانة اثر ادبی، میتوان خود هنرمند را بهتر شناخت و انگیزههای حقیقی او را برای ساختن چنین ادبيّاتی پیدا کرد.
دولتآبادی یکی از این نویسندگان بزرگ است که به شیوة داستاننویسان رئالیست و با تأثیرپذیری از سبک و طرز آنها، به بهترین نحو، مسائلِ زنانِ عصر خود را در اثرِ ارزشمندِ رمانِ کلیدر، به نمایش درآورده است، تعمّق در نقش زنان در رمان کلیدر و مقایسه این جنبه از درونمایة رمان با برادران کارامازوف ما را به شباهتهای متعدّدی در این رابطه راهنمایی میکند.