Abstract:
معادن (از جمله نفت و گاز) در اصل 45 قانون اساسی جزء انفال و ثروتهای عمومی دانسته شده است. تولید صیانتی یکی از مهمترین ابعاد بهرهبرداری از منابع نفتی است. یکی از مسائل مهم در اقتصاد اسلامی، نحوه تأمین منابع مالی دولت است. براساس آموزههای اسلامی، انفال بهعنوان یکی از مهمترین منابع مالی دولت شناخته میشود. بررسیها نشان میدهد که بنابر قواعد فقهیِ اتلاف، تسبیب، لاضرر و نفی سبیل، هر روش بهرهبرداری غیرصیانتی که به اتلاف منابع نفتی و تسریع در اتمام ذخایر نفتی کشور و وابستگی به بیگانگان منجر شود، ضمانآور است. همچنین، مواردی مانند بهرهوری در برداشت از میادین نفتی، بهرهبرداری برای قوام و رفع نیاز جامعه مسلمانان، عدالت نسلی و بین نسلی، مراجعه به بنای عقلا و واگذاری امور به خبرگان، معیارهایی هستند که لزوم بهرهبرداری و نحوه آن را تحت تأثیر قرار میدهد.
Machine summary:
بررسی وجوه فقهی الزامات فنی−اقتصادی تولید صیانتی از مخازن نفتی ایران مهدی نوراحمدی 1 * چکیده معادن (از جمله نفت و گاز) در اصل 45 قانون اساسی جزء انفال و ثروتهای عمومی دانسته شده است.
مهمترین ویژگی و شاخصه نرخ تخلیه این است که قویاً به مناسبات جریان مخزن متصل و مرتبط است؛ زیرا استخراج احجام قابل بازیافت، موجب کاهش فشار مخزن میشود که این امر نیروهای رانشی جریان سیال را تحت تأثیر قرار میدهد (هوک، 2009، ص27−36)؛ ب) تولید آهسته نفت: دبی پایینتر نفت (نرخهای پایینتر تولید) اجازه میدهد که حداکثر مقدار گاز آزاد در ناحیه نفتی به کلاهک گازی مهاجرت کند؛ ازاینرو مخازن دارای رانش کلاهک گازی به دبی تولید حساس هستند.
این اهداف متقابل و ناسازگار ایجاب میکند که دولت در امر توسعه و بهرهبرداری صیانتی از میادین نفت و گاز دخالت و برای آن مقررات وضع کند؛ زیرا شرکتهای نفتی بهطور معمول در پی توسعه سریع میدان هستند تا به اهداف اقتصادی خود هرچه سریعتر برسند و کاری به الزامات تولید صیانتی نداشته باشند.
با توجه به اصول اسلامی حاکم بر بهرهبرداری از منابع نفتی چنین استنباط میشود که روشهای فنی، مهندسی و الزامات اقتصادی برداشت صیانتی از میادین نفت و گاز نه تنها در روایات دارای تأیید از طریق بنای عقلا میباشد؛ بلکه از آن جهت که برداشت غیرصیانتی موجب اتلاف منابع نفتی و اضرار و ایجاد خسارت به اموال مسلمانان و تسریع در وابستگی به بیگانگان میشود، به حکم قواعد فقهی ضمانآور است.
McDonald, Stephen, (1971), Petroleum conservation in the United States, An Economic Analysis, The John Hopkins Press, Baltimore.