Abstract:
به طور سنتی، امور تنظیم مقررات انرژی در اختیار دولتها بوده است اما همزمان با اجرای اقدامات خصوصیسازی در بخش انرژی کشورها، نهادهای تنظیم مقررات انرژی نیز شکل گرفتهاند. یکی از عوامل تضمین اثربخشی نهادهای تنظیم مقررات انرژی، تأمین استقلال آنها در برابر ذینفعان بخش انرژی، به ویژه دولت است. استقلال نهاد تنظیم مقررات، از سه جنبۀ ساختاری، تصمیمگیری و مالی قابل ارزیابی است. دولت که از مهمترین حاکمان و سیاستگذاران بخش انرژی است، در تعیین سمت و سوی حرکت تنظیم مقررات نقش بسزایی را بر عهده دارد؛ از این رو، در این پژوهش ضمن معرفی نهادهای تنظیم مقررات در سه زیربخش انرژی برق، نفت و گاز کشور، میزان اثرگذاری دولت در استقلال نهادهای تنظیم مقررات در ابعاد ساختاری، تصمیمگیری و مالی در کشورهای منتخب را بررسی خواهیم کرد. فرضیۀ اولیۀ این مطالعه بر این استوار است که میزان استقلال نهادهای تنظیم مقررات انرژی به میزان چشمگیری تحت تأثیر دخالت دولت در امر رگولاتوری قرار گرفته است.
Machine summary:
دولـت که از مهم ترين حاکمان و سياست گذاران بخش انرژي است ، در تعيين سمت و سوي حرکت تنظيم مقررات نقـش بسزايي را بر عهده دارد؛ از اين رو، در اين پژوهش ضمن معرفي نهادهاي تنظيم مقررات در سه زيربخش انـرژي برق ، نفـت و گـاز کـشور، ميـزان اثرگـذاري دولـت در اسـتقلال نهادهـاي تنظـيم مقـررات در ابعـاد سـاختاري ، تصميم گيري و مالي در کشورهاي منتخب را بررسي خواهيم کرد.
هيئت تنظيم بازار برق ايران در مهرماه سـال ١٣٨٢ بـراي پاسـخگويي بـه نيـاز تجديـد ساختار و سياست گذاري در صنعت برق کشور، به منظور هدايت و نظارت بـر بـازار بـرق کشور، به دستور وزير وقت نيرو در امور برق وزارت نيرو شکل گرفتـه (دبيرخانـۀ هيئـت تنظيم بازار برق ، ١٣٩١: ٣) و جايگاه آن در سال ١٣٨٤ بر اساس آيين نامۀ تعيـين شـرايط و روش خريد و فروش برق در شبکۀ برق کشور به استناد مادٔە ١٢ قانون سازمان بـرق ايـران و بندهاي «ه » و «ز» مادٔە يک قانون تأسيس وزارت نيرو، تثبيت گرديـد (مـادٔە ١ آيـين نامـۀ توليد زغال سنگ را در اختيار دارد؛ کشور هند رتبۀ سوم توليد برق ، و رتبۀ سوم توليد زغال سـنگ در جهـان را بـه خـود اختصاص داده است ؛ ژاپن رتبۀ پـنجم توليـد بـرق را در اختيـار دارد؛ و نـروژ داراي رتبـۀ چهـاردهم در توليـد نفـت و فرآورده هاي نفتي ، رتبۀ هفتم در توليد گاز طبيعي را به خود اختصاص داده است .
بررسي جوانب سه گانه استقلال در نهادهاي تنظيم مقررات انرژي (برق ، نفت ، گاز) ژاپن 1 نهاد اصلي متـوّلي تنظـيم مقـررات بخـش انـرژي ژاپـن ، آژانـس منـابع طبيعـي و انـرژي (ANRE) است که در بدنۀ وزارتخانۀ اقتصاد، تجارت و صنعت ٢ (METI) قرار دارد.