Abstract:
روانتحلیلگری یکی از رویکردهای مطرح در رواندرمانی است. از عناصر مهم درمان در این رویکرد، تداعی آزاد بیمار است. در این روش، فرد با واگویی هر آنچه از ذهنش میگذرد، زمینه را برای شناخت بخشهای ناخودآگاه و بهدنبال آن درمان فراهم میکند. در این فرآیند، گاه فرد رفتارهای مجرمانه یا معصیتکارانه خود را نیز بازمیگوید. پرسش اینجاست که آیا تداعی آزاد با حکم فقهی بازگویی گناه سازگارست؟ به منظور پاسخ به این پرسش، در گام نخست، مبنا و محدوده حکم بازگویی گناه بر اساس منابع فقه شیعه تبیین شده و سپس کیفیت تطبیق این حکم در فرآیند روانتحلیلگری بررسی شده است.بررسیهای فقهی بیانگر آن است که عنوان بازگویی گناه بهصورت جداگانه مورد تحریم شرعی قرار نگرفته است. تنها در صورتی که این عمل مصداق یکی از عناوین اذلال نفس، اشاعه فحشا یا اعانه بر اثم قرار گیرد، حرام خواهد بود. نتیجه آنکه بازگویی گناه در جلسات روانتحلیلگری مصداق هیچیک از سه عنوان یادشده نبوده، از این رو، فاقد حرمت به حکم اولی است. بهعلاوه در شرایطی که بدون انجام روانتحلیلگری ادامه زندگی برای بیمار موجب ضرر یا حرج باشد، ورود در این فرآیند و بازگویی رفتارهای مجرمانه و معصیتکارانه نزد روانتحلیلگر به موجب حکم ثانوی جایز خواهد بود.
Machine summary:
بهعلاوه در شرایطی که بدون انجام روانتحلیلگری ادامۀ زندگی برای بیمار موجب ضرر یا حرج باشد، ورود در این فرآیند و بازگویی رفتارهای مجرمانه و معصیتکارانه نزد روانتحلیلگر بهموجب حکم ثانوی جایز خواهد بود.
2. حکم تکلیفی بازگویی گناه با تطبیق دیگر عناوین یکی از گزارههای مشهور که البتّه تاکنون پژوهشی مستقل پیرامون آن صورت نگرفته است، این است که: «بازگویی اعمال خلاف شرع و اخلاق نزد دیگران حرام است».
در نگاه نخستین چنین تصور میشود که نهی از اذلال نفس که در منابع اسلامی آمده است، یک نهی مولوی نیست بلکه تنها برای رهنمون کردن ما به یک حکم عقلایی است و آن اینکه «شایسته است انسان، کرامت و عزت خود را حفظ کند عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ 7: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَوَّضَ إِلَى الْمُؤْمِنِ أُمُورَهُ كُلَّهَا وَ لَمْ يُفَوِّضْ إِلَيْهِ أَنْ يُذِلَّ نَفْسَهُ أَ لَمْ تَسْمَعْ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِينَ فَالْمُؤْمِنُ يَنْبَغِي أَنْ يَكُونَ عَزِيزاً وَ لَا يَكُونَ ذَلِيلًا.
بازگویی گناه نزد دیگران نیز یکی از مصادیق اشاعۀ فحشا است؛ اگر انسان برای دیگران کارهای خلاف شرع خود را افشا کند، از آن جهت که مصداق «اشاعۀ فحشا» است، حرام است.
4. بازگویی گناه خود یک حرام مستقل در شریعت نیست بلکه تنها در صورتی دارای حکم حرمت است که عناوین اذلال نفس، اشاعۀ فحشا یا اعانۀ بر اثم بر آن تطبیق گردد.