Abstract:
عقل آدمی رتبه علّت را از آن رو که در وجود معلول تأثیر می‌گذارد مقدم بر معلول می‌داند، و میان علّت و معلول تقارن زمانی قائل است بدین معنی که در زمان وجود معلول باید علّت تامّه یعنی سبب، شرط و عدم مانع محقّق و موجود باشد. با این وجود در حقوق و فقه مصادیقی یافت می‌شود که شرط در کنار سبب و عدم مانع، علیرغم تأخّر از مشروط (معلول) بر آن تأثیر قهقرایی می‌گذارد. تأثیر اجازه مالک بر عقد فضولی به نحو کشف حقیقی، قبول محال علیه در حواله، قبول موصی له در وصیت تملیکی، عمل عامل در جعاله، قبض در عقود عینی، تعلیق در عقود و قرارداد، پیش‌بینی نقض قرارداد، قرارداد پیش فروش آپارتمان، اجاره به شرط تملیک از مصادیق برجسته‌ی آن بشمار می‌آیند. شرط متأخّر در حقیقت به یک تعلیق بر می‌گردد بدین شکل که معلول گرچه به صورت بالقوه وضع شده ولی فعلیّت و تحقّق آثارش منوط به تحقّق معلّق علیه است، در این جستار تقریرات آخوند خراسانی، میرزای نائینی و امام خمینی(ره) از شرط متأخر ارائه شده است و بر امکانِ تأثیر شرط متأخّر در مشروط متقدّم در عالم اعتبار تأکید شده است و قیاس امور اعتباری با امور خارجی و عقلی قیاس مع الفارق تلقی شده است.
Machine summary:
بر اساس این تفسیر باید پذیرفت مادام که موصی له قبول یا رد خود را اعلام نکرده است، ورثه موصی نمی‌توانند در موصی به تصرف کنند (ماده 833 قانون مدنی)؛ زیرا وصیت به اراده موصی واقع شده است و برای همه لازم الرعایه می‌باشد اگر چه هنوز آثارش محقق نشده است اما با قبول موصی له، تحقق آثار وصیت از زمان فوت کشف می‌شود.
در حقوق مصادیقی مانند قرارداد پیش فروش آپارتمان، پیش‌بینی نقض قرارداد، تعلیق در عقود و تعهدات وجود دارد، بر همین اساس در فقه نیز موارد فراوانی به نحو شرط متأخر اعتبار شده‌اند که به عنوان مثال برخی مصادیق آن را مانند تأثیر اجازه برای عقد فضولی به نحو کشف حقیقی و یا اجازه به شرط تملیک، قبول در حواله، عمل جاعل در جعاله را می‌توان نام برد.
چنان‌چه شرائط مأمور به باشند یعنی شرط متأخر غسل آینده برای زن مستحاضه شرط رافع حدث روز گذشته باشد این محال است ولی اگر به این معنی باشد که مولی آن حصه‌ای از طبیعت را بر ما واجب کرده که به دنبال آن این شرط محقق می‌گردد با اشکالی روبه‌رو نخواهد بود اما اگر شروط متأخر شرط حکم باشد تا شرط نباشد مولی نمی‌تواند حکمی نماید مانند استطاعت که شرط وجوب حج است که مولی وجود شرط را در ظرف خود فرض می‌کند و آن را مفروض التحقق دانسته پس حکم می‌کند.
(
, 
, 
)
