Abstract:
«رمان به مثابه رسانه: گونهشناسی رمانهای تاثیرگذار بعد از کودتای ۲۸ مرداد تا بهمن ۵۷» پژوهشی در عرصه مطالعات بینرشتهای علوم ارتباطات و ادبیات داستانی است که به تفسیر کارکردهای رسانهای رمان میپردازد و بیانگر نقش رسانهای رمان در آگاهیبخشی، ایجاد فرصتی برای گذران اوقات فراغت، گریز از واقعیتهای دردناک زندگی با پناه بردن به داستان، لذت هنری، تفسیر هستی و زندگی اجتماعی و ... است؛ رمان، لاجرم متن ادبی است که در آن به طور اجتنابناپذیری، رد پای ایدوئولوژی به چشم میخورد و همچنین منطق آن همسو با منطق اجتماعی است، از این رو واقعیت داستانی، خواهناخواه متاثر از واقعیتهاست، برای تحلیل این موضوع در پژوهش پیشرو 11 نویسنده، منتقد و روزنامهنگارادبی، سیزده رمان تاثیرگذار بعد از کودتای 28 مرداد را انتخاب کردند. انتخاب این آثار به این علت است که فضای اجتماعی این دوره تاثیر عمیقی بر ادبیات به جا گذاشت، یکی از علل اقبال عمومی به رمان، بستهشدن راههای ارتباطی و مکالمه فرهنگی اجتماعی است، به گونهای که رمان در قامت رسانه جانشین، جای خالی مطبوعات منتقد را پر کرده و اندیشه پیشروترین قشرهای طبقه متوسط ایران را درباره قانون، توسعه، اصلاحات دینی و فرهنگی مطرح کرده است. البته هدف از این پژوهش انکار اهمیت فرم رمان و صحه گذاشتن بر ادبیات ایدئولوژیگرا نیست، بلکه تطبیق ویژگیها، معیارهای هویت بخش و کارکرد اجتماعی رمان و رسانه با سه روش تحلیل محتوای کیفی، مصاحبه عمقی و تحلیل منابع کتابخانهای است.
Machine summary:
با توجه به مباحث فوق ، هدف اصلي پژوهش بررسي و تبيين کارکردهاي رسانه اي رمان هاي نخبه گراي فارسي بعد از کودتاي ٢٨ مرداد تا انقلاب ٥٧ و پاسخ به اين پرسش است که عناصر و نمادهاي موجود در رمان هاي اين دوره چه نوع فهم و تفسيري از جامعه ايران به دست مي دهد؟ براي بررسي موضوع ١٣ رمان شاخص از ١٣ رمان نويس پس از کودتا بر پايه نظرسنجي از نويسندگان ، منتقدان و روزنامه نگاران ادبي انتخاب شد که عبارتند از: ١- «چشم هايش »، ٢- «عزاداران بيل »، ٣- «سنگ صبور»، ٤- «جاي خالي سلوچ »، ٥- «ملکوت »، ٦- «مدير مدرسه »، ٧- «همسايه ها»، ٨- «درازناي شب »، ٩- «سووشون »، ١٠- «شازده احتجاب »، ١١- «دختر رعيت »، ١٢- «از اين ولايت »، ١٣- «شوهر آهو خانم ».
يکي از معيارهاي هويت بخش رسانه بر اساس نظريه هارولد لاسول و دنيس مککوايل ، ابزار و کانال ارسال پيام ، ويژگي هاي مخاطب و نحوه تفسير و ميزان نفوذ آن در مخاطب (شبکه هاي اجتماعي رمان خوان ) است ، از اين رو بدون بررسي همه جانبه تاثيرات برون متني رمان ، پژوهش پيش رو ابتر خواهد ماند، اما از آنجا که بانک اطلاعاتي درباره تعداد ناشران ، شبکه توزيع و گروهاي رمان خوان ايراني در اين دوره وجود ندارد، ضمن استناد به برخي از منابع کتابخانه اي ، مصاحبه اي عمقي با نويسندگان ، منتقدان و روزنامه نگاران ادبي که برخي از آنها دوران پس از کودتا را تجربه کردند، انجام شد.