Abstract:
عصر تیموریان در تاریخ ایرانزمین، به جهت بروز و ظهور جنبش های فکری د مذهبی با رویکرد
التقاطی از دو عنصر تشیع و تصو ، از اهمیت ویژهای برخوردار است؛ بررسی این دوره، روشن شدن
تغییرات و تحولات مذهبی اساسی صورت گرفته در دورهی بعد، یعنی عصر صفویه را به خوبی روشن
میسازد. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که اندیشه رهایی طلبی در قالب مهدویت، در
جنبش های مذهبی دوره موردم العه از قبیل حروفیه، نوربخشیه و فرقه های تصو ، نقش محوری
داشته و از جایگاه ویژهای برخوردار بوده است و هریک از جنبشهای مذهبی این عصر در صدد نجات
جامعه خویش از هرجومرج و آشفتگی های به وجود آمده از تحولات سیاسی ایام فترت ایرانزمین
خود را نشان میدهند « مهدی سازی » بوده اند که این تلاشها در قالب منجی گرایی و به عبارتی
هرچند که در روشهای بیانی و فلسفی و نیز راه دستیابی به این موضوع با یکدیگر متفاوت هستند.
نلر به اهمیت موضوع این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای می باشد.
Machine summary:
برای نمونه دکتر یعقوب آژند، کتاب حروفیه در تاریخ را به رشته تألیف درآورده و در آن به ابعاد مختلف زندگی فضلالله استرآبادی، رهبر جنبش و جانشینان و پیروان وی پرداخته است؛ و همچنین در این اثر بهطور مفصل، عقاید حروفیان موردبررسی قرارگرفته و حتی نمونههایی از اشعار عمادالدین نسیمی، به آن ضمیمه گردیده است.
ازایندست تحقیقات میتوان به مشعشعیان تألیف دکتر محمدعلی رنجبر نیز اشاره کرد که کاری بسیار وسیع و همهجانبه، پیرامون تاریخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مشعشیان و بهویژه رهبر ایشان سید محمد بن فلاح، به شمار میرود، این اثر بهواسطه اینکه از منابع اصیل و در برخی موارد بسیار کمیاب مشعشعیان استفادهشده است، از اهمیت ویژهای برخوردار میباشد.
این دوران، ازلحاظ ارتباط میان تصوف و تشیع دارای خصلت ویژهای بود؛ درواقع بهطوریکه این دو آیین، با از دست دادن جهات ممیزة خود و با افزوده شدن عنصر فلسفی به هر دو با یکدیگر ترکیب شدند و برای نخستین بار در تاریخ تصوف و تشیع، نمونههایی از جنبشهای فکری به وجود آمد که آمیختهای از هر دو بود.
-1- سید محمد نوربخش و اعلام ادعای مهدویت سید محمد نوربخش در سیویکسالگی و در سال 826 هجری خود را مهدی خواند و این در حالی بود که طریقت کبرویه در ختلان و جایگاه نوربخش، تحت تأثیر شرایط ویژهای قرار داشت.