Abstract:
با گذشت حدود سه دهه از پایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، هنوز مساله دریافت غرامت جنگی ایران از عراق درهالهای از ابهام قرار دارد. هدف این مقاله پاسخ به این پرسش میباشد که ایران چه راهکارهایی برای دریافت غرامت جنگی از عراق دارد؟ در پاسخ به سئوال فوق میتوان سه راهکار سیاسی-حقوقی متصور شد که عبارتنداز: 1) ایران میتواند در چارچوب حل و فصل مسالمتآمیز اختلافات، با مقامات دولت عراق مذاکره مستقیم دوجانبه انجام دهد؛2) ایران میتواند با استناد به گزارش دبیرکل وقت سازمان ملل درخصوص مسئولیت عراق درشروع جنگ، به شورای امنیت مراجعه و خوهان تصویب قطعنامهای مبنی بر ملزم کردن عراق به پرداخت غرامت به ایران، شود؛ 3) ایران میتواند در چارچوب رسیدگی قضایی و به موجب اساسنامه دیوان بینالمللی دادگستری، در این دیوان علیه عراق طرح دعوی کند. فرضیه تحقیق این است که در حال حاضر ایران نمیتواند از عراق غرامت جنگ را دریافت نماید. برای اثبات این فرضیه راهکارهای سه گانه فوق به آزمون گذاشته خواهند شد تا میزان امکان اجرایی شدن هریک مشخص گردد.
Machine summary:
حال اين سئوال به ذهن خطور مي کند که چنانچه ايران در عراق نفوذي همه جانبه دارد، چرا براي دريافت غرامت جنگ از اين نفوذ استفاده نمي کند؟ از سويي ديگر، مسئاله غرامت بحثي صرفا مالي نيست بلکه از منظر سياسي و رواني براي ايرانيان حائز اهميت فراوان است و نيز ممکن است براي ديگر کشورها اين تصور به وجود آيد که مي توانند هرگونه اقدامي عليه استقلال سياسي و تماميت ارضي ايران انجام دهند بدون آنکه مسئوليتي متوجه آنها باشد.
در عين حال و با توجه به اظهارات مقامات عراقي خصوصا جلال طالباني ، رئيس جمهور اسبق عراق ، مبني بر بخشودگي خسارات جنگ از طرف ايران ، (جمشيدي ، ١٣٨٩: ٥٤) بعيد به نظر مي رسد که حتي اگر اراده سياسي در بين مسئولان ايراني براي دريافت اين خسارات از عراق وجود داشته باشد، ايران بتواند از اين طريق به نتيجه برسد، چرا که مقامات عراقي به دنبال شرايطي هستند که از اين مسئوليت ، شانه خالي کنند و حاضر نيستند در خصوص پرداخت غرامت جنگي به ايران ، اقدامي انجام دهند حال چه از طريق مذاکره و ميانجيگري يا از طريق مساعي جميله و کمسيون تحقيق .
تنها در صورتي که به يک فرض تقريبا محال دو اقدام همزمان صورت گيرد امکان ارجاع اين موضوع به شوراي امنيت وجود دارد: اول ، آنکه ايران تغييري اساسي در جهت گيري سياست خارجي خود ايجاد کند و با نگرش و ديدگاهي متفاوت با ديدگاه کنوني با قدرتهاي بزرگ دنيا تعامل داشته باشد و دوم ، اينکه با توجه به شرايط کنوني عراق (حضور دولت اسلامي )، حکومت يا دولتي در اين کشور روي کار بيايد که رويه اي کاملا مخالف با جامعه بين المللي داشته باشد، حکومتي مانند رژيم بعثي صدام حسين .