Abstract:
«نظم» و هماهنگی معنایی یکی از مهمترین وجوه اعجاز قرآنی است. به نظر می رسد این نظم، در ارائه زنجیره معنایی حوادث و صحنه های داستانی هم وجود داشته باشد؛ اما تاکنون مفسران وپژوهشگران به این مسأله نپرداختهاند که آیا در داستانهای قرآن نیز همین وجه اعجازی وجود دارد؟ برای اثبات فرضیه نظم معنایی در داستانهای قرآن، به شکل موردی، درونمایه های داستان یوسف(ع) را در صحنههای متعدد آن، با روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی فرار دادیم. نتایج نشان می دهد: با وجود حوادث و صحنه های متعدد در این داستان، زنجیره معنایی درونمایههای فرعی واصلی در تمام صحنهها؛ هماهنگ، همسو، منظم و با ترتیب منطقی ارئه شده است؛ به گونهای که بین هیچ یک از درونمایههای فرعی با درونمایه اصلی (ولایت خداوند بر بندگان مخلص و پیروزی اراده الهی) نه تنها اختلافی دیده نمی شود، بلکه همگی در راستای تقویت این اندیشه اصلی به کار رفته اند. علاوه بر آن، درونمایه های فرعی هم با یکدیگر ارتباط معنایی دارند و حادثهی خواب و رؤیا نیز مهمترین حلقه ارتباطی بین درونمایهها در صحنه های گوناگون وفراوان داستان است.
Machine summary:
علاوه بر آن، درونمایههای فرعی هم با یکدیگر ارتباط معنایی دارند و حادثۀ خواب و رؤیا نیز مهمترین حلقۀ ارتباطی بین درونمایهها در صحنههای گوناگون و فراوان داستان است.
6-2: شیوههای ارائۀ غیرمستقیم درونمایهها در صحنههای داستان در این داستان، بیشتر درونمایهها به صورت غیرمستقیم در خلال گفت و گوها، روایت راوی، اعمال و رفتار شخصیتها، حوادث و نیز فضای حاکم بر صحنهها دریافت می شود که به دلیل کثرت صحنهها (چهلواندی صحنه)، شیوههای ارائۀ غیرمستقیم درونمایهها را تنها در چند صحنه مورد بررسی قرار میدهیم.
در این صحنه، درونمایهها به صورت غیر مستقیم از طریق گفت و گوی بین یعقوب (ع) و یوسف (ع) در رابطه با خواب یوسف (ع)، ارائه شده است.
» ب- درونمایهها 1- هر گریهای نشانۀ سوز دل و ندامت نیست (ضیاء آبادی، همان: 65)؛ 2- توطئه گران، از نقش احساسات و زمان، غافل نمیشوند (قرائتی، 1383: 40)؛ 3- انسان دروغ گو، بر راست بودن سخن دروغ خود، تأکید دارد؛ 4- پنهان کردن جرم، یکی از انگیزههای دروغ گفتن است (نوروزی، 1386: 167)؛ «و جاؤوا علی قمیصه بدم کذب قال بل سولت لکم أنفسکم أمرا فصبر جمیل و الله المستعان علی ما تصفون» (یوسف/ 18).
به بیان دیگر میتوان گفت: علاوه بر این که بین صحنههای مختلف این داستان رابطۀ علی و معلولی وجود دارد، میان درونمایهها و حوادث و اعمال انجام شده در هر صحنه نیز رابطۀ علی و معلولی برقرار است.