Abstract:
گویش تاتی رودبار زیتون تنها نماینده زبان تاتی در استان گیلان است که بویژه تحت تاثیر فارسی رسمی و گویش همجوار گیلکی قرار دارد و رو به اضمحلال می رود. شمار گویشوران تاتی در شهرستان رودبار، چهل تا پنجاه هزار تن برآورد شده است. گستردگی رودبار، شرایط ویژه جغرافیایی و بافت کوهستانی آن و وجود سپیدرود موجب شده میان گونه های متفاوت گویشی و از جمله گویش تاتی رودبار، تفاوت هایی شکل گیرد که تمایز آنها در شاخص های صرفی، نحوی و واژگانی جلب توجه می کند. این مقاله به معرفی همخوان های میانجی و تحولات آنها در گویش جوبنی به عنوان یکی از گونه های گویش تاتی رودبار می پردازد. این مقاله نشان می دهد که همخوان های میانجی که در ،-j– -r– و -g- ، -h- ، -k- ،-n- ،-y- می باشند. از میان این همخوان های میانجی، آنها که در ملتقای دو واکه در پیشوندهای فعلی مورد استفاده قرار می گیرند عبارت از -r– و -j– می باشند که بویژه میانجی -r– کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.
Machine summary:
1. همخوان میانجی -g- این میانجی در ساخت اسم مصدر از برخی اسم ها و صفت ها و در فاصله دو واکه e/ə و -iکه وند ساخت اسم مصدر است، به کار می رود مانند: hamsâde (همسایه) ←hamsâde-g-i سبزعلیپور نیز xânanda-g-iرا از گونه تاتی انبوه ذکر کرده است.
(سبزعلیپور، 41:1389) البته چنانکه خواهیم دید،در گونه جوبنی، در ساخت اسم مصدر، غالباً در فاصله میان واکه پایانی صفت و وند اسم ساز، از میانجی -y- استفاده می شود واسم های مختوم به -giرا می توان وامواژه هایی دانست که از فارسی رسمی به گویش رودباری راه یافته اند.
نشانه مفعول در گویش رودباری(â) می باشد مانند: yerâγon â bošustâm لباسها را شسته ام (33) حال اگرمفعول به واکه هایi-،â- ، o- یاu-ختم شود، میان مفعول و نشانه مفعول، میانجی -y-به کار می رود: âbarde bâzi-y-â bebâxtamبازی برده را باختیم (27) ame šâli yâ xaray âkate در شالی ما شپشک افتاده است (34) te pâ yâ ogurپایت را بردار (46) mo i kelkâ yâ nexâstame من این دختر را نمی خواستم (222) mâyi xâš me galu yâ âšeاستخوان ماهی در گلویم فرو رفت (32) xo gəlu-y-âdəgit گلوی مرا فشرد mânto-y-âbexi مانتو را خرید در اسم هایی که به واکهe-ختم شوند، این واکه حذف و نشانه مفعول â-افزوده می شود.
استفاده از همخوان های میانجی در تلاقی پیشوندهای فعلی در گونه جوبنی هنگامی دیده می شود کهیکی از پیشوندهای-â ، -uیا-xu بر سر یک فعل پیشوندی که با پیشوند –o، -u یا -â آغاز می شود افزوده شوند.