Abstract:
یکی از مهم‌ترین دست آوردهای انقلاب مشروطه ایران تشکیل انجمن‌های گوناگون سیاسی و انجمن‌های ایالتی و ولایتی است.این انجمن‌ها نقش موثری در تحولات سیاسی عصر مشروطه ایفا کردند، لیکن اهداف و فعالیت آنها متفاوت بود.انجمن‌های سیاسی ملی (تندرو) به عنوان مدافعان اصلی مجلس شورای ملی ونظام مشروطه در دوران فعالیت خود به گونه‌ای رفتار کردند که خشم ونفرت طرفداران استبداد وحتی دیوان‌سالاران اصلاح طلب میانه رو علیه آنها برانگیخته شد. از این رو، در ماه‌های پایانی مجلس دوره اول واکنش تندی بر ضد انجمن‌ها در مجلس به وجود آمد که باعث محو تمامی انجمن‌ها در مجالس بعدی شد.این مقاله تلاش دارد چگونگی تشکیل، فعالیت و پیامدهای انجمن‌ها بر ضد طرفداران استبداد در دوره مشروطه اول را مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار دهد.
Machine summary:
انجمن های سیاسی ملی (تندرو) به عنوان مدافعان اصلی مجلس شورای ملی ونظام مشروطه در دوران فعالیت خود به گونه ای رفتار کردند که خشم ونفرت طرف داران استبداد وحتی دیوان سالاران اصلاح طلب میانه رو علیه آنها برانگیخته شد.
سپس ، مجلس برای رفع هر گونه ابهامی، تلگرافی به همۀ نقاط کشور مخابره کرد و در آن ، خاطر نشان ساخت : از ممالک ایران فقط چهار مملکت آذربایجان ، خراسان ، فارس و کرمان و بلوچستان ، به عنوان ایالت مقبول شده و سایر ممالک ایران تماما به عنوان ولایت به شمار آمده و فقط در شهر حاکم نشین هر ولایت انجمن ولایتی تشکیل خواهد شد.
پس از تصویب قانون انجمن های ایالتی و ولایتی، بر اساس تصمیم مجلس شورای ملی، مقرر شد انجمن رشت ، همانند سایر انجمن ها، پس از برگزاری انتخابات ، برای برگزیدن اعضای جدید انجمن و یا اعضای سابق آن ، به عنوان انجمن ولایتی گیلان فعالیت خود را آغاز کند (انجمن ملی ولایتی گیلان ، س ١، ش ١).
با تشکیل این دسته از انجمن ها سعی شد از ادام ة فعالیت انجمن های ملی جلوگیری به عمل آید، لیکن انجمن های مزبور تا پایان دورة مجلس اول همچنان فعال ماندند و به مبارزه با محمدعلی شاه و دفاع از مشروطه ادامه دادند (اتحادیه ، همان : ١٦٧-١٥٧؛ آفاری ،١٣٧٩: .
انجمن های ملی اگرچه نقش بسزایی در دفاع از مجلس و نظام مشروطه و آزادی های مدنی ایفا میکردند، اما یک اشکال اساسی در شیوة فعالیت آنها وجود داشت ، و آن این بود که چون به میزان اختیار و آزادی خود در نظام مشروطه آگاه نبودند، دست به اقدامات انقلابی از قبیل تهدید در باریان و دیوان سالاران میانه رو می زدند.
(
, 
, 
)
