Abstract:
این نوشتار درصدد نشان دادن میزان رویکرد تواریخ خاندان اردلان به تاریخ اجتماعی
کردستان است. ضمن مروری کوتاه بر زندگی این تاریخ نویسان، تاکید اصلی بر یکی از
جنبه های تاریخنگاری یعنی؛ میزان تبلور اوضاع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کردستان
در این تواریخ می باشد. تواریخ خاندان اردلان در زمره تاریخنگاری سنتی قرار دارند و
اصول تاریخنگاری سنتی را به خوبی می توان در آنها مشاهده کرد. این کتابها بیشتر به
حوادث سیاسی و شرح جنگهای خاندا نها و امرای اردلان پرداخته و مسائل مختلف
اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در آن به درستی راه نیافته است. به عبارت دیگر به علت
توجه بیش از اندازه به تاریخ سیاسی و نظامی، در این کتابها، صبغه‌ی گزارش سیاسی و
نظامی غالب است و به مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کمتر عنایت گردیده‌است.
گرچه باید دو اثر حدیقه ناصریه و تحفه ناصری را از این قاعده مستثنی کرد که در بخش
جغرافیای آنها اطلاعات قابل توجهی درباره‍ی خصوصیات اجتماعی، اقتصادی و مسائل
مذهبی آمده است.
Machine summary:
از اینجا میتوان دانست که تحقیق درباره ی این خاندان های ناشناس چه اندازه سخت و مشکل است و از اینجا می توان به اهمیت تواریخی مانند؛ زبدة التواریخ سنندجی ، لب تواریخ ، تاریخ اردلان ، سیرالاکراد، حدیقه ناصریه و مرآت الظفر و تحفه ناصری که این مشکل را در حد توان و در منطقه جغرافیایی کردستان برطرف نموده اند، پی برد.
علی اکبر وقایع نگار کردستانی در کتاب حدیقه ناصریه خاندان موالی اردلان را یکی از خاندان های بزرگ کردستان معرفی کرده و اولین شخص این خانواده را فردی به اسم ملا یعقوب ذکر می کند که در سال ١٠٠٨ ه .
میزان بازتاب اوضاع اجتماعی ،اقتصادیوفرهنگیکردستان درتواریخ اردلان از آنجایی که موضوع تاریخ نگاری سنتی ایران ، شرح وقایع و تحولات سیاسی، جنگ - ها و درگیریهای کشورها و دولت های مختلف با یکدیگر بوده است ، اکثر قریب به اتفاق تواریخی که چه در دوران باستان و چه در دوران اسلامی نگاشته شده اند، سرگذشت و داستان پادشاهان و فرمانروایان میباشند.
به این ترتیب با مطالعه کتاب های زبدة التواریخ سنندجی ، لب تواریخ ، تاریخ اردلان و سیرالاکراد که در فاصله زمانی قبل از حدیقه ناصریه تألیف گردیده اند، به این نتیجه میتوان رسید که این مورخان برای ثبت و ضبط اطلاعات اجتماعی، مذهبی و اقتصادی دغدغه چندانی نداشته و به صورت بسیار پراکنده در لابه لای حوادث سیاسی اشاره های پراکنده ای به این موارد داشته اند.
(
, 
, 
)
