Abstract:
سیره یکی از منابع احکام اسلامی است. مفهوم سیره اخص از فعل بوده و نقش مهمی در در استنباط حکم شرعی دارد. از مسائل مهم در ارتباط با سیره تبیین دقیق مفهوم سیره و مقومات آن و استخراج قواعد شناسایی این مقومات در روایات است. در نوشتار حاضر تلاش شده با تحلیل مفهوم سیره مقومات آن شناسایی شده و با بررسی و مشاهده مصادیق مختلف سیره در روایات، قواعد شناسایی مقومات سیره استخراج گردد. تحلیل مفهوم سیره حکایت از آن دارد که سیره دو مقوّم دارد، استمرار فعل و داشتن منطق عملی. برخی از قواعد شناسایی استمرار در روایات عبارت است از: ورود فعل ناقص «کان» و مشتقات آن بر سر فعل مضارع؛ تعبیر فعل ناقص «مازال» و مشتقات آن؛ صفت مشبهه، اسم تفضیل و اسم مبالغه همراه «کان» ناقصه؛ تصریح به لفظ سیره؛ الفاظ تاکیدی دال بر استمرار؛ و قراین دیگر. برخی از قواعد شناسایی منطق عملی عبارت است از: تصریح امام معصوم به منطق عملی در رفتار و سیره خویش؛ تبیین منطق عملی از جانب معاصران معصوم یا افراد نزدیک به عصر آنان؛ علم تجربی؛ رفتار غیر عادی و تکرار آن؛ و تحلیل عقلی.
Machine summary:
مقوّمات سیره مقوّم اول) تکرار به محض اینکه فعلی از معصوم( صادر شود، نمیتوان از آن به عنوان یک روش یاد کرد و بالتبع نمیتوان آن را به عنوان یک الگو تلقّی کرد؛ زیرا با صدور یک بار یا دو بار فعل، راه و روش به دست نمیآید و نمیتوان به روش و سبک خاص معصوم شناخت پیدا کرد، چون چگونگی شناخت سیره و رفتار خاص معصوم( مرهون تکرار فعل است، همان گونه که عرف نیز این مطلب را تأیید میکند؛ زیرا خود فعل لسان ندارد تا مقدار مطلوبیت از آن معلوم شود، برخلاف تکرار فعل که با تحقق در خارج، میتوان از آن یک روش مطلوب، رجحان فعل و ارائه الگوهای همیشگی و جاودان را اثبات کرد؛ زیرا ویژگی تکرار موجب میشود که احتمال دخالت قیودی از قبیل زمان و مکان در فعل تا حد بالایی تقلیل مییابد و گاهی به حدی میرسد که دخالت این قیود در فعل منتفی میشود؛ از اینرو، تکرار فعل از ویژگی خاصی برخوردار است.
این قواعد نیز پنج مورد است: قاعده اول: فعل مضارع و «کان» منفی کان منفی دو حالت دارد؛ یک حالت ماضی که در اینصورت همراه با «ما» نافیه است مانند «ماکان» و مشتقات آن و دوم حالت مضارع که در این صورت همراه با حرف جازم «لم» میباشد؛ برای مثال، چند نمونه ذکر میشود: از امام صادق( از سیره پیامبر اسلام( نسبت به نحوة خوردن غذا آمده است: «مَا كَانَ رَسُولُ اللَّهِ( يَأْكُلُ مُتَّكِئاً عَلَى يَمِينِهِ وَ لَا عَلَى يَسَارِهِ...