Abstract:
یکی از دوره های سرنوشت ساز ایران، دوره مشروطیت است . رجالی که در این دوره وارد عرصه شدند، طیف وسیعی را از روحانیون تا ترقی خواهان روشنفکر شامل می شدند . یکی از این شخصیت های تاثیرگذار شیخ اسدالله ممقانی است. وی روحانی مجتهدی است که در طول زندگی خود، در سمتهای مختلفی مشغول شد و شاهد حوادث زیادی از مشروطیت تا کودتای بیست و هشت مرداد بود. ممقانی از رجال اندیشمندی بود که هم در عرصه سیاست فعال بود و هم از علم دین بهره داشت و این دو وجه پرمناقشه را به هم آمیخت . باید توجه داشت تحقیق مستقلی که به بررسی وجوه و ابعاد مختلف اندیشه و نقش وی در عرصه سیاست و همچنین جایگاه وی به عنوان مجتهدی سیاسی در تحولات ایران بپردازد نگاشته نشده و مطالب بسیار پراکنده است. این مقاله می کوشد به بررسی اندیشه و فعالیت های اجتماعی - سیاسی شیخ اسدالله ممقانی در یکی از سرنوشت سازترین دوره های تاریخ معاصر ایران، از
عصر مشروطیت تا پهلوی بپردازد. این نوشتار به شیوه توصیفی - تحلیلی بر پایه پژوهش کتابخانه ای نگارش یافته است.
Machine summary:
در این رابطه نوشـتار حاضـر بـه بررسی اندیشه های شیخ اسدالله ممقانی یکی از روحـانیون طـراز اول دوره قاجـار مـی پـردازد.
در این میان برای روشـن تـر شـدن بحـث ، اشـاره ای بـه مواردی از قبیل مجلس پانزدهم و انجمن سعادت می گردد و در انتها با تأکید بر دو کتاب مهـم وی : «دین و شئون » و «مسلک الامام فی سلامه الاسلام » اندیشه او مورد بررسی قرار مـی گیـرد.
تهـران : نشرموسسه چاپ و نشر عروج ، ص٣٥ ٤- الگار، همان ، ص ٣٣ روحانیت نیز معمولا از آنجا که با تفاسیری از مـذهب ، حکومـت را تنهـا خـاص خداونـد می دانستند، حکومت های زمینی را که جز بدست امام معصوم (ع ) باشد غاصب دانسته و بـرای آن مشروعیتی قائل نبودند و برای حفظ شـأن و مرتبـت یـا دوری جسـتن از آلـوده شـدن بـه سیاست دامان خود را از آن دور نگه می داشتند.
بـه قسـمی کـه مشروطیت که حاصل یک قرن اختلاف و کشمکش میان دولت و علماء بود بـا از دسـت دادن جایگاه علماء به عنوان تنها رهبران و سخنگویان مردم ناراضی مواجه گردید و نفوذ آنـان را در امور سیاسی و اجتماعی کاهش داد.
فرمانفرماییان اشاره می کند: «مجلس دوره پانزدهم کـه در زمان حکومـت قـوام السـلطنه تاسـیس و افتتـاح شـد بـه نظـر مـن یکـی از پرشـورترین و پراهمیت ترین مجلس ها در دوران مشروطیت ایـران بـه شـمار مـی رود و بـرای روشـن شـدن موضوع مناسب است در بدو امر بگوییم که در این مجلس بود که با عدم حضور مصدق ملـی شدن نفت پایه گذاری شد».