Abstract:
برجسته شدن شعر یک دوره و رسیدن به سبک و زبانی نو، به هنجارگریزی و کنارگذاشتن فرم، زبان، موضوع وتصویرهای سنّتی و رایج غیرکارآمد نیاز دارد که این روند در شعر دورۀ پهلوی دوم بهخاطر عوامل گوناگون، مخصوصاً نیاز جامعۀ ایران، انجام شد. نویسندگان در این مقاله با بررسی شعر این دوره در چهار موضوع اجتماعی، سیاسی، چریکی و مذهبی، به پژوهش جلوه و گسترش رئالیسم ایرانی توجّه کرده، شاهدهایی از شاعران این دوران که با هنجارگریزی، شعرشان برجسته شده است، ارائه کردهاند. همچنین با توضیح و تحلیل اشعار شاعران، مهمترین عناصر آن را با مثالهایی بیان کرده، به این نتیجه دست یافتند که هنجارگریزی موضوعی و دیگر اشکال هنجارگریزی، باعث برجستگی شعر این دوره و جلوه و گسترش رئالیسم ایرانی شد که دارای مفاهیمی متفاوت و برجستهتر از دیگر رئالیسمها و هویتی تازه برای جامعۀ ایرانی و شعر فارسی است. رئالیسمی که علاوه بر داشتن نشانههای دیگر، دارای نشانههای دینی و مذهبی است که در زندگی مردم ایران بهعنوان واقعیتی بزرگ تأثیر فراوانی دارند و جلوۀ آن در شعر فارسی، باعث برجستگی آن شده است.
Machine summary:
بنابراين شاعران ايراني با توجه به هويت ايراني خويش ، به برجسته سازي معاني و معيارهايي در شعر خود دست زدند که اگرچه با رئاليسم همخواني داشت ، چهرة تازه اي از رئاليسم با نام رئاليسم ايراني بود که از سويي، ريشه در هويت ، جامعه و تاريخ ايران داشت و از سوي ديگر، به مباني و اعتقادات مذهبي ميپرداخت ؛ نکته اي که در بسياري از جوامع دنيا فراموش شده بود و حتي دين را افيون جامعه ميدانست ؛ بنابراين براي رسيدن به اين مهم بايد موضوع شعر فارسي عوض ميشد و در يک هنجارگريزي از شعر غيرمتعهد سنتي، خارج و با روي آوردن به موضوعات اجتماعي و سياسي، به برجستگي ميرسيد.
در مقالات : «بررسي هنجارگريزي در شعر شفيعي کدکني بر مبناي الگوي ليچ » (پهلوان نژاد و ظاهري بيرگاني، ١٣٨٨)، «برجسته سازي واژه و ترکيب در شعر اخوان » (صهبا، ١٣٨٤)، «بازتاب باورهاي ديني در شعر شاعران دورة پهلوي دوم » (مدرس زاده و محب ، ١٣٩١)، «بازتاب عينيت تاريخي در ادبيات سياسي عصر نهضت (١٣٥٧-١٣٤٢)» (احمدزاده ، ١٣٩٤)، «شور رهايي در اشعار پيش از انقلاب شفيعي کدکني» (صحرايي و گلشني، ١٣٨٨) و کتاب تاريخ تحليلي شعر نو از شمس لنگرودي دربارة شعر فارسي و رئاليستي شدن آن ، نوشته شده است ؛ اما دربارة هنجارگريزي موضوعي به صراحت 1.