Abstract:
آب ماده‌ای ضروری برای بقای جوامع است و عبور آن از مرزهای بین‌المللی سبب‌شده تا به عنوان یک عامل مهم در شکل‌دادن به منازعه یا همکاری میان کشورها نقش‌آفرینی کند. یکی از اقدامات بنیادی در تجزیه و تحلیل مناسبات هیدروپلیتیک در سیستم رود‌های فرامرزی، شناخت متغیرهایی است که در اهمیت آب‌های فرامرزی برای کشورها نقش دارند. آب هریرود از افغانستان وارد ایران می‌شود و قرارگرفتن حوضه‌ی آبریز آن در نوار خشک و نیمه‌خشک جهانی سبب وابستگی آن‌ها به آب هریرود برای تامین نیاز آبی‌شان شده‌است. برنامه‌های توسعه‌ای افغانستان سبب کاهش ورود آب هریرود به ایران شده به گونه‌ای که می‌تواند زمینه‌ساز چالش در امنیت‌آبی شمال‌خاوری ایران گردد. از‌این‌روی سوال پژوهش این است که متغیرها و شاخص‌های تاثیرگذار در اهمیت راهبردی هریرود برای ایران و افغانستان کدام است؟ برای این منظور ۸۶ شاخص شناسایی و داده‌ها با استفاده از روش دلفی و روش تحلیل‌ساختاری با نرم‌افزار میک‌مک تحلیل شده‌است. نتایج حاکی از آن است که شاخص‌های اهمیت هریرود برای آب‌آشامیدنی، امنیت‌غذایی، امنیت منابع‌آبی برای ایران و شاخص‌های اهمیت هریرود برای امنیت‌ملی، امنیت منابع‌آبی و انجام برنامه‌های توسعه‌ی اقتصادی برای افغانستان جزو شاخص‌های راهبردی محسوب می‌شوند.
Machine summary:
١شناسايي و تحليل عوامل مؤثر در مناسبات هيدروپليتيک ايران و افغانستان در حوضه آبريز هريرود ١-افشين متقي ٢- مراد کاوياني راد ٣- سيد هادي زرقاني ٤- حسن صدرانيا چکيده آب ماده اي ضروري براي بقاي جوامع است و عبور آن از مرزهاي بين المللي سبب شده تا به عنوان يک عامل مهم در شکل دادن به منازعه يا همکاري ميان کشورها نقش آفريني کند.
ازاين روي سوال پژوهش اين است که متغيرها و شاخص هاي تاثيرگذار در اهميت راهبردي هريرود براي ايران و افغانستان کدام است ؟ براي اين منظور ٨٦ شاخص شناسايي و داده ها با استفاده از روش دلفي و روش تحليل ساختاري با نرم افزار ميک مک تحليل شده است .
بنابراين هدف اصلي پژوهش اين است که متغيرها و شاخص هايي که در اهميت راهبردي هريرود براي ايران و افغانستان مؤثر است و ميتواند بر مناسبات هيدروپليتيک دو کشور تأثير بگذارد شناسايي کند.
در اين مطالعات بدون توجه خاص به موضوع آب هريرود عوامل تاثيرگذار در روابط ايران با افغانستان مورد بررسي قرار گرفته است و راهکارهايي همچون ، چندجانبه گرايي، پيوند با قدرت هاي فرامنطقه اي ، انتخاب راهبرد درازمدت در جهت ايجاد فضاي صلح آميز منطقه اي با مشارکت فراگير همه ي حکومت هاي ملي ، بهره گيري از راهبرد برد ـ برد با بهره گيري از کدهاي ژئوپليتيک ايران به ويژه موقعيت گذرگاهي آن ارائه شده است (کريمي پور، ١٣٨٠؛ ١٣٩٣).
(
, 
, 
)
