Abstract:
از عبدالخالق غجدوانی، عارف مشهور سدة ششم قمری و موسس «طریقت خواجگان»، وصیتنامهای خطاب به خواجه اولیاء باقی مانده که با وجود نسخ متعدّد، تاکنون بررسی نشده است. اهمیت این وصیتنامه کوتاه، از آن جهت است که قدیمیترین مکتوب موجود از طریقت خواجگان و بیانگر اصول این طریقت از زبان موسس آن است. منابع و فهارس، در معرفی آثار غجدوانی دچار اشتباه شده و از سویی چندین اثر را به خواجه نسبت دادهاند؛ از سوی دیگر، با ذکر نامهای متفاوت برای وصیتنامه، سبب شدهاند این اثر ـ به اشتباه ـ چند مکتوب جداگانه دانسته شود. همچنین با بررسی نسخ مختلف وصیتنامه مشخص میشود که برخی از کاتبان به شرح و تفصیل یا مجمل کردن سفارشهای خواجه پرداخته و مسبّب گمراه شدن منابع در معرفی اثر شدهاند.در این مقاله، ضمن معرفی و تصحیح وصیتنامة مذکور، سعی شده با بررسی نسخ موجود و تحلیل محتوایی و سبکشناختی آن، اغلاط راه یافته در فهارس برطرف شود و بازشناسی صحیحی با حذف اشتباه در تعدد منابع منتسب به غجدوانی، صورت گیرد.
Machine summary:
com مقدمه از مشایخ طریقت خواجگان (تا پیش از خواجه بهاءالدین نقشبند) تاکنون اثری معرفی و شناسایی نشده ١ و عمدة اطلاعات ما دربارة این طریقـت ، از منـابع پـس از بهاءالـدین اسـت کـه خواجـه عبدالخالق غجدوانی را به عنوان نخستین پیر و مؤسس طریقت «نقشبندیه » معرفی کردهاند.
نسخۀ آستان قدس رضوی مشهد؛ شمارة نسخه : ١٠٤٥٠/٦؛ با نام «وصایای غجدوانی »: خط : نسخ خوش ؛ کاتب : محمد تبریزی ، تاریخ کتابت : ٩٩٩ق ، ١٦ سطر (نجیب مایل هـروی و اردلان جوان ، ١٣٦١: ٢٣١ ـ ٢٣٣).
در وصیت نامه نیز در این باره چنین آمده است : «بر تو باد که ملازمت سنت کنی که هر چه محدث است و بدعت است ، گمراهی است و با جوانان و زنان اهل بـدعت و تـوانگران ، صـحبت مدار که دین برند» (نسخۀ آستان قدس : ٤) و «از حرام دور باش تا فردا در آتش دوزخ نسوزندت و حلال پوش تا حلاوت یابی از عبادت و دایم الحال از حق ترسان باشی و فرامـوش مکـن کـه روزی در موقف خواهی ایستادن » (همان : ٤).
نتیجه با بررسی دقیق و بازخوانی چندین نسخه از رساله «وصیت نامه » غجدوانی که با نام های متفاوتی اعـم از رساله در آداب طریقت ، آداب ، آداب و طریق سلطان مشـایخ عبـدالخالق غجدوانی، آداب طریقت ، وصایای غجدوانی، و وصیت نامه ، معرفی و فهرست شده انـد و با بررسی و تحلیل اطلاعاتی که فهارس و منابع در مورد خواجه عبدالخالق غجدوانی و آثارش ارائه میدهند، مشخص میشود که تعدد آثاری که در منابع به خواجه نسـبت داده شـده ، اشـتباه است و از او تنها دو اثر با نام های صاحبیه و «وصیت نامه » موجود است .
٧. نسخه دریافت و بررسی شد و با وجود نام «آداب طریقت »، دقیقا همان وصیت نامۀ خواجه است .