Abstract:
ترکیه در دوره معاصر به لحاظ سیاسی شاهد درگیری و تنازعات زیادی بوده است. در تاریخ معاصر این کشور، نزاع گروه های اجتماعی با یکدیگر از یک طرف و تنازعات گروه های اجتماعی با دولت و نظام سیاسی از طرف دیگر نشان دهنده صحّت این ادعاست. بی شک در این منازعات سیاسی متغیر¬ها و عوامل گوناگون با درجه های مختلف تاثیرگذار بوده است. در این میان سوال از تاثیر جریان های فرهنگی بر منازعات سیاسی در ترکیه معاصر، به دلیل روشن ساختن علل و ریشه های فرهنگی منازعات سیاسی مزبور از اهمیّت خاصی برخوردار می باشد. طبق نظریه «مرکز ـ پیرامون» ادوارد شیلز، ریشه تنازعات سیاسی در جوامع به دو نوع فرهنگ «رسمی ـ مرکزی» و «پیرامونی» بر می گردد. به عبارت دیگر جریان های فرهنگی منتسب به مرکز و پیرامون در یک جامعه، در شکل گیری تنازعات سیاسی نقش اساسی بازی می-کنند. مقاله پیش رو با استفاده از نظریه «مرکز ـ پیرامون» به منزله چارچوب نظری، می کوشد از طریق نشان دادن نقش و تاثیر جریان های فرهنگی در تنازعات سیاسی در ترکیه معاصر، رابطه فرهنگ و سیاست را اثبات نماید و در غنی ساختن پژوهش ها در این زمینه سهمی ایفا نماید.
Machine summary:
بر این اساس، نوشتار حاضر درصدد است ابتدا ماهیت تحولات دگرگونساز دو جریان فرهنگی مرکز و پیرامون در اواخر امپراتوری عثمانی و انتقال آن به جمهوری ترکیه را تحلیل نماید و در مرحله دوم نیز امتداد این تحولات و پیامدهای آن را در تنازعات سیاسی معاصر نشان دهد.
اندیشههای غربگرا، سکولار، پوزیتیویست و ناسیونالیستی آتاتورک پس از اعلام جمهوری به عنوان «کمالیسم»، به ایدئولوژی رسمی دولت تبدیل گردید و در کنار عملکرد نظام تک حزبی ماهیت نظام سیاسی ترکیه را تا دهه پنجاه و دوره تکثرگرایی چند حزبی شکل داده و تعیین نمود (İnsel, 2009: 23).
حزب دموکرات قبل از اینکه به قدرت برسد، نارضایتی خود را نسبت به سیاستهای مبتنی بر سکولاریسم اقتدارگرا در دورۀ نظام تک حزبی اعلام کرده و همدردی خود را با تودههای مسلمان اظهار نمود و در صورت به قدرت رسیدن برای انجام تغییرات اساسی و قابل توجه، سیگنالهایی را در این زمینه از خود نشان داده بود.
تأسیس جمهوری ترکیه توسط مجموعه نیروهای مرکزی و بروکراسی نظامی و غیر نظامی اواخر دوره امپراتوری عثمانی نه تنها پیروزی قطعی نظام ارزشی مرکزی جدید بود، بلکه اعلام گسست از امپراتوری و میراث فرهنگی آن نیز محسوب میشد.
Modern Türkiye'de Siyasal Düşünce Cilt: 6, İslamcılık, Editörler: Tanıl Bora, Murat Gültekingil, İletişim Yayınları, İstanbul.
Batıcı Siyasi Düşüncenin Karakteristikleri ve Evreleri: Kanunsuz Cumhuriyet’ten Kanunsuz Demokrasi’ye, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt: 3, İletişim Yayınları, İstanbul.