Abstract:
منطقۀ آسیای مرکزی بعد از فروپاشی اتحاد شوروی و خلأ قدرت ناشی از آن بهسرعت در کانون توجه گروهای اسلامگرا قرار گرفته است. داعش یکی از گروهای تندرو اسلامی است که بهشدت بر این منطقه تأثیر گذاشته است. ازاینرو، نوشتار حاضر در پی بررسی و مقایسۀ شاخصهای توسعۀ اجتماعی پنج کشور همسودِ قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و تاجیکستان در گرایش به گروه داعش بوده است. با این هدف، پس از ارائۀ رویکردهای نظری برای توصیف و تبیین نظری موضوع، با استفاده از روش کمی و از نوع تحلیل ثانوی، با رجوع به همۀ اطلاعات مرتبط با شاخصهای توسعۀ اجتماعی و گرایش به تندرو مذهبی در پایگاه اینترنتی مؤسسۀ مطالعات امور بینالملل فنلاند (2015) و سایتهای معتبر کشورهای آسیای مرکزی و روسیه (جامعۀ آماری) به روش تمام شماری انتخاب و پس از کدگذاری و وزندهی وارد نرمافزار اسپیاساس کردیم و در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی تحلیل کردیم. یافتههای پژوهش نشان داد که بین شاخصهای توسعۀ اجتماعی مانند پیشرفت اجتماعی، هزینههای آموزشی، هزینههای بهداشتی (برحسب تولید ناخالص ملی)، نرخ خاص مهاجرت و جهانیشدن و نیز شاخص کل تفاوت معناداری در سطح خطای 01/0 در پنج کشور مورد بررسی همسود مشاهده شده است. در نتیجه میتوان گفت که نارسایی در شاخصهای مختلف توسعۀ اجتماعی بهویژه شاخص پیشرفت اجتماعی، هزینههای آموزشی، سرانۀ هزینههای بهداشت و درمان و نرخ بالای مهاجرت (برون کوچی) زمینههای گرایش شهروندان کشورهای آسیای مرکزی را بهسوی گروه داعش فراهم ساخته است.
Machine summary:
در نتيجه ميتـوان گفـت کـه نارسـايي در شـاخص هـاي مختلـف توسـعۀ اجتماعي به ويژه شاخص پيشرفت اجتماعي، هزينه هاي آموزشي، سرانۀ هزينه هاي بهداشت و درمـان و نرخ بالاي مهاجرت (برون کوچي) زمينه هاي گرايش شهروندان کشورهاي آسياي مرکـزي را بـه سـوي گروه داعش فراهم ساخته است .
بنابراين اين پرسش اساسي مطرح ميشود که آيا بين شاخص هاي توسـعۀ اجتمـاعي پـنج کشـور هـم سـود قزاقسـتان ، ازبکسـتان ، ترکمنسـتان ، قرقيزستان و تاجيکستان در گرايش به سوي تندروي مذهبي (داعش ) در آسياي مرکزي تفـاوت وجود دارد؟ رشد اسلام گرايي تندرو در آسياي مرکزي بنيادگرايي اسلامي گفتماني است که پيرامون مفهوم مرکزي حکومت اسلامي نظم يافتـه اسـت .
فرضيۀ کلي نوشتار بين شاخص هاي توسعۀ اجتماعي کشورهاي هم سود که داعش از ميان آن ها عضـوگيري کـرده است تفاوت معناداري وجود دارد.
توزيع رتبۀ امتياز شاخص هاي توسعۀ اجتماعي برحسب تعداد جنگجويان کشورهاي هم سود عضو داعش {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} Source: Authors.
همان گونه که يافته هاي جدول ٤، ميانگين رتبه هـا و نيـز سـطح معنـاداري ضـريب کـيدو آزمون کروسکال واليس نشان مي دهد؛ بين رتبۀ شاخص «پيشرفت اجتمـاعي» برحسـب تعـداد جنگجويان کشورهاي هم سود عضو گروه داعش تفاوت معناداري در سطح خطاي٠/٠١ وجـود دارد.
بدين ترتيب که کشورهاي قرقيزستان و تاجيکستان بـه ترتيـب بيشـترين و کشـور قزاقستان کمترين رتبۀ شاخص «هزينه هاي آموزشي» را برحسب تعداد جنگجويـان کشـورهاي هم سود عضو گروه داعش نشان دادند.