Abstract:
ظهوری ترشیزی یکی از پیشگامان سبک هندی است که در روزگار شکوفایی این سبک می‌زیست و در کنار شاعرانی چون عرفی، نظیری، طالب آملی، صائب تبریزی و بیدل دهلوی از استادان بزرگ سبک هندی به شمار می‌آید. آثار وی در نظم و نثر جایگاه بلندی دارد و تا روزگار ما، به‌ویژه در هند و پاکستان ارزش و اعتبار خود را حفظ کرده‌است. «سه نثر» یکی از آن آثار است که در غالب تذکره‌ها از آن یاد، و به اندازة «ساقی‌نامه» مقبول و مورد پسند واقع شده‌است، اما گرد خمول و گمنامی بر آن نشسته، مقامی چون ساقی‌نامه نیافته‌است و امروزه کمتر کسی آن را می‌شناسد. مقالة حاضر گزارش تحقیق و پژوهش دربارة متن «سه نثر» است که بر اساس پنج نسخة خطی و یک نسخة چاپ سنگی حاصل آمده، کیفیت صور خیال در آن بررسی شده‌است. هدف این مقاله، تعیین جایگاه و ارزش سه نثر از طریق معیارهای هنری همان دوره و دوران پیش از آن است. «سه نثر» ظهوری ترشیزی به عنوان یکی از شاهکارهای سبک هندی و مقبول طبع سخت‌پسند شاعران و ادیبان آن دوره، تمام موازین و معیارهای سبک هندی را در خود جمع کرده‌است. علاوه بر آن، اسلوب‌های زیبای سخن را که به‌ویژه در گلستان سعدی به‌کار رفته، در نظر داشته‌است. این مختصات علاوه بر تعیین ارزش «سه نثر»، ضرورت بررسی گسترده‌تر در آثار سبک هندی را آشکار می‌سازد.
Machine summary:
سه نثر مجموعـه ای اسـت عبـارت از سـه دیباچـه کـه بـرای سـه اثـر، از جملـه «کتـاب نورس »، «گلزار ابراهیم »، «خوان خلیل » نوشته شده است و ظهوری با این سه دیباچه اعتبـار بیشتری یافت .
در این مقاله ، با توجه به ویژگـیهـای نگـارش ظهـوری، سـه نثـر را از دیـدگاه سـبک هندی و نیز از دیدگاه تأثیرپذیری از آثار دوران پیشین بررسی میکنیم تا عناصـری را کـه موجب جلب نظر شاعران و ادبای زمان حاضر شده است ، بهتر بشناسیم .
این دیباچه ها از آثار اصلی خود معروف تر شدند و در برخی از تذکره ها که به دیباچـه اشاره دارند، به جای ذکر واژة دیباچه ، فقط به نام آثار اشاره شده است ؛ چنان که در مرآت العالم ملاحظه میشود که «رساله مشتمل بر نظم و نثـر موسـوم بـه گلـزار ابـراهیم تصـنیف نموده » است (بختاورخـان ، ١٩٧٩ م .
در خلاصۀ الکلام ، دربارة استفادة این صله چنین نوشته شده است : «گلزار ابراهیم به اتفاق هم در مدح عادل شاه به سلک تحریر کشیدند و چون از جانب آن پادشاه به توسط وکیل السلطنت ، شاه نوازخان شیرازی، نودهزار لاری که چهل هزار روپیۀ رایج باشد، جایزة آن به اینـان رسـید، مشـهور اسـت کـه بـه غایت همت در یک روزه به اهالی بیجاپور بخشیدند» (خلیل خان ، ش ٨٨٩: برگ .
در این دیباچه ، به وقایع تاریخی مانند تأسیس باغ نورس پور و یا توصیف شش هنرمنـد دربار ابراهیم عادل شاه ، از قبیل شاه نوازخان ، ملک الکلام ، شاه خلیل الله ، فرخ حسین ، حیـدر ذهنی و خود ظهوری اشاره کرده که از دیدگاه تاریخی نیز باارزش است .
(
, 
, 
)
