Abstract:
خط به عنوان وسیلة ارتباطی با ایجاد امکان انتقال اندیشه ها به آیندگان و تاثیری که بر پیشبرد تمدن و فرهنگ بشری داشته، دارای اهمیت است. خط کوفی آغاز کتیبه نگاری در بناهای اسلامی بوده و با گذر زمان راه رشد را پیموده و گونه های جدیدی از آن ایجاد شدهاست. در باب هنر اسلامی پژوهش های بسیاری صورت گرفته اما به بررسی دقیق و گونه شناسی خطکوفی به صورت جامع کمتر توجه شدهاست. یافتههای محققان پیشین در این پژوهش تکمیل شده و زیرگونه هایی نیز شناسایی شده است. به اعتقاد نگارندگان بین شکل کتیبه کوفی و شناخت شیوة بنا(رازی و آذری) رابطه مستقیم وجود دارد. لذا هدف اصلی گونه شناسی کتیبههای کوفی در مساجد جامع و منارههای اصفهان منتسب به شیوههای رازی و آذری است. روش تحقیق توصیفی، تطبیقی و تحلیلی است و اطلاعات از طریق منابع کتابخانهای و میدانی بهدست آمدهاست. براساس یافته ها مشخص گردید که کتیبهکوفی ساده دارای دو زیرگونه است که براساس شکل انتهای حروف کشیده چون «لا» و«الف» قابل تفکیک است. کوفی تزیینی نیز دارای چهار دسته کلی”ساده ،”پیچیده ،”گرهدار ; و”گردان ; است. نوع گره دار خود دارای دو زیرگونة با نقوش”تکرارشونده و ”متفاوت است. همچنین کتیبه بنایی ازنظر شکل و نحوة گسترش حداقل دارای ششگونه ساده با فاصلة مساوی ،”دندانهای ،”گره دار ”تابع شکل قاب ،”تودررتو و”مادر و فرزند ) است. در این پژوهش همچنین ریزگونهها، طرح و زمینه، جنس، رنگ و موقعیت مکانی در نمونه ها مورد بررسی قرار گرفته است.
Machine summary:
دوفصلنامۀ علمی -پژوهشی تاریخ نگری و تاریخ نگاری دانشگاه الزهرا(س ) سال بیست و هشتم ، دورة جدید، شمارة ٢٢، پیاپی ١٠٧، پاییز و زمستان ١٣٩٧ / صفحات ٣٨-٧ گونه شناسی شکلی کتیبه های کوفی در مساجد و مناره های 1 شیوه های رازی و آذری در استان اصفهان 2 افروز رحیمی آریایی 3 نیما ولی بیگ 4 سید اصغر محمودآبادی تاریخ دریافت : ١٣٩٧/٠٨/٢٦ تاریخ پذیرش : ١٣٩٨/٠٢/٠٧ چکیده خط به عنوان وسیلۀ ارتباطی با ایجاد امکان انتقال اندیشه ها به آینـدگان و تـأثیری که بر پیشبرد تمدن و فرهنگ بشری داشته ، دارای اهمیت است .
ازاین روی ، این مقاله به دنبال ، شناسایی ، آنالیز خطی ، معرفی ، مستندسازی ویژگـی هـای شکلی ، مقایسه و در نهایت گونه شناسی کاملی از کتیبه های کوفی در مساجد و مناره های منتسب به شیوة رازی تا آذری در اصفهان است .
درخصوص خـط کوفی نیز پژوهش هایی صورت گرفته که تاریخچه ، انـواع و سـیر تحـول آن را معرفـی کـرده انـد؛ همچون مقاله «کتیبه های مذهبی دوران تیموریان و صفویان » از شایسته فر(١٣٨١) که تحول و انـواع کتیبه ها را از شیوة آذری تا اصفهانی ، بررسی کرده است .
- Flury, Samuel, 1967, Ornamental kufic inscription on pottery, a Survey of Persian, Art, Vol. 2, London-New York: Oxford University, Pp. 1743-1745.