Abstract:
اسراف یکی از رذائل اخلاقی در دین اسلام بوده و عقل و عرف بر حرمت و قبح آن صحه گذاردهاند. در این میان آب به عنوان عنصری حیاتی یکی از موادی است که در دسترس بشر قرار دارد. اسراف زیاده روی و تجاوز از اندازه و حدود است و اتلاف نیز به معنای نابود کردن میباشد. شناخت مفهوم اسراف و همچنین اتلاف در فهم حرمت تکلیفی و وضعی که در بردارنده ضمان است، کمک شایانی خواهد نمود. آیات قرآن با مفهوم شامل حرمت اسراف است. احادیث نیز به دو دسته تقسیم میشوند که دربردارنده عباراتی در تقبیح اسراف آب میباشند. برخی با مفهوم و برخی دیگر با منطوق و صراحت اسراف آب را حرام دانستهاند. در این میان قواعد فقهی مورد استفاده در فقه مانند لاضرر و لاحرج و اتلاف و تسبیب میتواند ضمان را برای فرد مسرف اثبات نماید. البته ایرادی که در این میان میتواند متوجه دلائل فوق باشد اینکه اتلاف و تسبیب در مورد مال دیگران میباشد در حالی که شامل مال خصوصی نمیشود. نوشتهای مستقل در زمینه مستندات موجود مربوط به حرمت و یا ضمان اسراف آن وجود ندارد بلکه بیشتر احکامی کلی است که در رسائل عملیه دیده میشود. نتیجه حاصل از این نوشتار کوتاه اثبات حرمت تکلیفی و ضمان اسراف کننده آب میباشد. بدین بیان که شهروندان به بهانه پرداخت بهای آب مصرفی حق زیاده روی نداشته و دولت میتواند با استناد به مستندات بیان شده فرد را ضامن معرفی کند.
Machine summary:
اسراف و اتلاف مال مفید عقلا و شرعا از جمله امور نکوهیده میباشد و آیات بسیاری از قرآن و احادیث اهل بیت علیهم السلام در نکوهش آن وارد شده اند.
برخی از لحاظ منطوق دلالت آشکاری بر حرمت اسراف داشته و صرفا اسراف آب را حرام اعلام نموده اند؛ این دسته از روایات خود به دو گروه تقسیم میشوند: الف ) روایاتی که مربوط به وضوء میباشند: صحیحه زراره : عن أبی جعفر (علیه السلام ): «کان رسول الله (صلی الله علیه و آله ) یتوضأ بمد، و یغتسل بصاع .
ب ) روایاتی که مطلقا دور ریختن آب اضافی را مصداق اسراف آب دانسته اند: مرفوعه محمد بن احمد بن یحیی: عن أبی عبد الله علیه السلام قال : «السرف فی ثلاث : ابتذالک ثوب صونک ، و إلقاؤک النوی یمینا و شمالا، و إهراقک فضلۀ الماء- و قال -: لیس فی الطعام سرف » (حر عاملی، ١٤٠٩،٥، ٥٢، حدیث ٧).
کلینی این روایت را از سهل بن زیاد آدمی تضعیف شده (نجاشی، همان ، ١٨٥) و او از جامورانی که از روات غیر ثقه میباشد (ابن داود، ٤٩٨) و او از حسن بن ابی حمزه بطائنی فطحی مذهب ثقه (نجاشی، همان ، ٣٦) و او از سیف بن عمیره امامی مذهب ثقه (نجاشی،همان ، ١٨٩) و او از اسحاق بن عمار فطحی مذهب ثقه نقل روایت کرده است (طوسی، بی تا، ٣٩).
(
, 
, 
)
