Abstract:
پایان جنگ سرد چالش های جدیدی در ارتباط با اشاعه سلاحهای هسته ای پدید آورد. در این میان نه تنها ثبات حاصل از نظام دو قطبی بلکه کنترل و نظارت شوروی بر تاسیسات هسته ای و ده ها هزار سلاح و صدها تن مواد شکافت پذیر از میان رفت. در نتیجة این امر، امکان دسترسی بازیگران دولتی و غیردولتی به مواد و فناوری های هسته ای برای دستیابی به سلاح های هسته ای بیش از پیش تقویت شد. کشورهای هسته ای و در راس آنها آمریکا معتقدند که محیط امنیت بین المللی و خطر اشاعه سلاحهای کشتار جمعی در ابعاد جهانی و منطقه ای از جمله مهمترین تهدیدات نظام بین الملل هستند که آثار آن بر تمامی کشورها مترتب خواهد شد. بر همین اساس ایجاد یک رژیم قوی نظارتی به منظور محدود ساختن اشاعه سلاحهای هسته ای ضروری می نماید. علاوه بر ایجاد رژیم نظارتی بر معاهده منع گسترش سلاحهای هسته ای، کشورهای هسته ای در اجلاس 3 دسامبر 2010 شورای حکام با تاسیس بانک سوخت هسته ای به منظور هدفمند کردن عرضة سوخت موافقت کردند. ابتکارات و پیشنهادات اجرائی بعضی از مقامات کشورهای هسته ای و سازمانی ذیربط نیز بخش دیگری از تلاش قدرتهای هسته ای برای محدود نمودن انتشار هسته ای است.
Machine summary:
ايـن در حـالي اسـت کـه پـيش از ايـن توجـه عمـده رژيـم عــدم اشــاعه معطــوف بــه جلــوگيري از انتقــال مــواد، تجهيــزات و فنــاوري هســته اي از قــدرت هــاي هســته اي بــه کشــورهاي غيــر هســته اي بــود و تصــور اينکــه روزي دولــت هــاي جهــان ســوم خــود بتوانند بـدون نيـاز بـه قـدرت هـاي هسـته اي ، بـا يکـديگر همکـاري کـرده و همـديگر را در دسـتيابي به فناوري پيشرفته هسـته اي يـاري کننـد، بسـيار سـخت بـود.
البتـه بايـد در نظـر داشـت کـه اختيـارات آژانـس در برگيرنـده توافـق هـاي پادمـاني دو جانبه بر اساس ماده ٣ معاهده NPT است کشــورهاي هســته اي همــواره بــراي جلــوگيري از انتقــال مــواد، تجهيــزات و فنــاوري هــاي هسته اي به کشورهاي غير هسـته اي ، بـر لـزوم اجـراي مـواد ١ و ٢ معادهـده عـدم اشـاعه صـلاح هـاي هسته اي (NPT) تأکيد کـرده و در راه تحقـق عملـي مـاده ٤ ايـن معاهـده کـه بـر حـق خدشـه ناپـذير کشـورهاي عضـو بـراي اسـتفاده صـلح آميـز از انـرژي هسـته اي تأکيـد دارد، مـانع تراشـي کـرده انـد..
بــه اعتقــاد کشورهاي هسته اي ، در شرايط کنوني رژيم عدم اشـاعه بـا سـه چـالش عمـده مواجـه اسـت کـه مرتفـع ساختن اين چالش ها نيازمند اتخاذ سازو کارهاي جدي جهاني است : ● اشاعه مخفيانه که به دولت هـا امکـان مـي دهـد بـا پنهـان کـردن فعاليـت هـاي هسـته خـود هر زمان که بخواهند به سلاح هسته اي دست يابند؛ ● اشــاعه و انتقــال مــواد، دانــش و فنــاوري هســته اي از کشــورهاي هســته اي بــه کشــورهاي غير هسته اي ؛ ● اشـاعه و انتقـال مـواد، فنـاوري و سيسـتم پرتـاب هسـته اي از يـک کشـور در حـال توسـعه به يک کشور در حال توسعه ديگر (فريدمن ، ١٣٨٦:١٦٦-١٦٥).