Abstract:
از جمله متغیرهای موثر در شکل‌گیری خط‌مشی و راهبرد دفاعی کشورها، ویژگیهای ژئوپلیتیک آن کشور است؛ به عبارت دیگر راهبرد تا اندازة زیادی متاثر از قابلیت‌ها و محدودیت‌های ژئوپلیتیک است. تاثیر ژئوپلیتیک در اتخاذ راهبردهای مناسب و اثرگذار همواره یکی از دغدغه‌های ذهنی پژوهشگران حوزه مطالعات راهبردی بوده که طی سال‌های گذشته دوچندان شده است. منطقه خزر ازجمله مناطقی است که با برخورداری از مزیت‌های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی، جایگاه مهمی در راهبرد دفاعی ج.ا. ایران دارد و نگاه‌های بسیاری را به سمت خود جلب کرده است؛ از این رو با شناخت منطقه خزر در بستر تحلیل ژئوپلیتیک میتوان، سیاست‌ها و راهبردهای دفاعی مناسب و موثری در این منطقه اتخاذ کرد. هدف از پژوهش حاضر بررسی و تبیین جایگاه ژئوپلیتیک دریایی خزر در راهبرد دفاعی ج.ا.ایران است. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی است و به روش توصیفی و تحلیلی انجام‌شده است؛ داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز آن نیز به روش کتابخانه‌ای (کتب، نشریات و اینترنت) و پرسشنامه‌ای گردآوری شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد که دریای خزر به دلیل برخورداری از ویژگیهای منحصربه‌فرد در ابعاد سیاسی، اقتصادی، ارتباطی، فرهنگی، نظامی، ژئواستراتژیکی، زیست‌محیطی و حقوقی در تثبیت قدرت ملی و پیشبرد راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران، نقش مهم و اثرگذاری را ایفاء می‌کند.
Machine summary:
اهمیت و ضرورت موضوع اهمیت تحقیق راهکار توسعۀ حماسۀ اقتصادی را میتوان در «حماسۀ اقتصادی دریاپایه » جستجو کرد؛ به عبارت دیگر اتکا به دریا و در نظر داشتن اهمیت آن ، اصـلیترین راه رسـیدن بـه حماسـه های بزرگ اقتصادی است که موجب شکوفایی و تحولی عظیم در اقتصاد منطقـه و کشـور خواهـد شد؛ در این بین دریای خزر در سال های آینده ، یکـی از سـکوهای توسـعۀ اقتصـادی و محـل تلاقی منافع کشورهای جهان به شمار خواهد رفت ؛ بنابراین نادیده گرفتن نقش ایـن منطقـه در قدرت و امنیت ملی کشور، میتواند به از بین رفتن فرصت ها و مزیت های زیادی منجر گـردد؛ لذا با توجه به اینکه یکی از دستاوردهای مهم این پژوهش ، پی بردن بـه نقـش دریـا در تولیـد قدرت دفاعی و بازدارندگی راهبردی است ؛ جغرافیای راهبردی دریا (خاصه دریای خـزر)، بـه دلیل ویژگیهای منحصربه فرد آن ، میتواند تولیدکنندة قدرت دفـاعی بازدارنـده و عمق بخشـی لایه های دفاعی و در نتیجه موجب ارتقای امنیت ملی کشور باشد؛ به همین علت ، اهمیـت ایـن پـژوهش در ایجـاد زمینـه ها و نگـاه واقع بینانـه در مسـئولین و متصـدیان بخش هـای سیاسـی، اقتصادی، امنیتی، دفاعی و نظامی کشور در حوزة دریایی کشور خاصه دریـای خـزر اسـت ؛ از 155 این رو اهمیت پرداختن بـه نقـش و جایگـاه ژئوپلیتیـک دریـای خـزر و ویژگـیهـای مهـم و تأثیرگذار آن را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد: «دست یابی به درک بهتر از تواناییها، اشـراف بـر فرصـت ها و مزیـت هـای دفـاع ملـی و محیطی خودی در دریا، تدوین و اجرای اقدامات راهبردی، ایجاد آمـادگی و در پـیش گـرفتن راهکارهای دفاعی مطلوب ، تأمین منافع و امنیت ملی، انجام اقدامات بهینـه در مقابـل هرگونـه تهدید قدرت ها و بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای در دریـای خـزر، جلـوگیری از وارد آمـدن لطمات جبران ناپذیری بر حاکمیت ملی و تـوان اقتصـاد ملـی کشـور از طریـق ایجـاد هرگونـه بی توجهی به جایگاه حوزه های آبی ایران ، آشنایی با نقاط قوت و ضعف های موجود در حـوزة دریا، ایجاد فرصت سرمایه گذاری بیشتر در دریای خزر».
(
, 
, 
)
