Abstract:
امروزه مطالعات اقتصاد محیط زیست جایگاه ویژهای در ادبیات اقتصادی پیدا کرده است. این مقاله به بررسی توانایی تحلیلهای اقتصاد محیط زیست متعارف در تبیین و حل بحرانهای زیستمحیطی میپردازد. این بررسی با استفاده از روش «تحلیلی» و با توجه به مبانی فلسفی نظریات اقتصاد محیط زیست متعارف صورت گرفته است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که نظریات اقتصاد محیط زیست نئوکلاسیکی بر سه مبنای بنیادین «هستیشناسی کمیتگرای مادی»، «روششناسی تقلیلگرایانه»، و «ارزششناسی مطلوبیتگرایانه» استوار است. این نظریات به سبب ابتنا بر این سه مبنای قابل مناقشه، غالبا در سطح رویکردهای فنی و مهندسی باقی میمانند و در نتیجه، نمیتوانند بحرانهای زیستمحیطی را به طور کامل تبیین کنند. سیاستگذاریهای زیستمحیطی مبتنی بر این نظریات به سبب بیتوجهی به ریشههای فلسفی و اخلاقی این بحران، قادر به حل ریشهای آن نیست. این یافتهها میتواند حاوی این پیام برای مطالعات «اقتصاد محیط زیست اسلامی» باشد که برای حل بحرانهای زیستمحیطی، باید فراتر از تحلیلهای مادیگرایانه، تقلیلگرایانه و مطلوبیتگرایانه رفت. چنین رویکردی میتواند شان واقعی طبیعت را احیا کند و زمینهساز حل ریشهای بحرانهای زیستمحیطی باشد.
Machine summary:
این بررسی با استفاده از روش «تحلیلی» و با توجه به مبانی فلسفی نظریات اقتصاد محیط زیست متعارف صورت گرفته است.
در قسمت سوم، بنیانهای هستیشناختی اقتصاد متعارف واکاوی شده، نشان داده میشود که نوع نگاه به طبیعت در دورة مدرن تغییر کرده و همچون سایر امور، طبیعت شأن قدسی خود را از دست داده و به ابزاری در خدمت حداکثرسازی مطلوبیت فردی تبدیل شده است.
فرمالیسم نه فقط داعیة سیطرة رویکرد صوریگرایی بر ریاضیات را دارد، بلکه معتقد است: هر دانشی (و از جمله، اقتصاد) برای آنکه علمی باشد باید از این روش ریاضی تبعیت نماید.
اگر اکنون مباحث بحران زیستمحیطی مطرح میشود، صرفا به این علت است که دایرة این بحران به قدری گسترده شده که مطلوبیت انسان مدرن را به خطر انداخته است، و این موضوع هیچ ارتباطی با ارزش طبیعت یا محیط زیست ندارد.
در لایة روششناختی، نشان داده شد که علم اقتصاد متعارف تحت سیطرة نگرش تقلیلگرایانه، ابزارگرایانه و اثباتگرایانه و همچنین رویکرد ریاضی و فنی ـ مهندسی است که منجر به ناتوانی آن از تبیین همهجانبة بحران زیستمحیطی و سیاستگذاری عملی برای حل آن شده است.
E. ,2010, The puzzle of modern economics: science or ideology?, Cambridge University Press.
Ecological Economics: The Science and Management of Sustainability, ed.
B. 1997, An introduction to ecological economics, CRC Press Costanza, R.
Ekins, Paul ,1993, Trading Off the Future: Making World Trade Environmentally Sustainable, New Economics Foundation, London, United Kingdom.
,2016, “Social learning research in ecological economics: A survey”, Environmental Science & Policy, No. 55, P.