Abstract:
در تحقیق حاضر برای اینکه نگاه چندبعدی و کاملتری به انقلاب اسلامی داشته باشیم
از روش واقع گرایی انتقادی و چارچوب نظری الگوی تحولی کنش اجتماعی استفاده شده
است. مبحث نظری این تحقیق به روی بسکار تعلق دارد که تلاش دارد در فهم و تبیین
پدیدههای اجتماعی از هر دو رهیافت ساختارمحور و کارگزارمحور بهره ببرد. بر
اساس روش مذکور و انطباق آن با انقلاب اسلامی در مبحث ساختاری به ساختارهای
سیاست داخلیء نظام بینالملل» ساختار اقتصادی- اجتماعی و ساختار فرهنگی توجه شد
و در مبحث کارگزاری سه گروه کلی چپ» ملی- مذهبی و روحانیت مورد توجه قرار
گرفت. در این تحقیق تاکید شده است که در هر دو سطح ساختاری و کارگزاری عوامل
پدیدآورنده از نقش واحدی برخوردار نیستند و مثلا در حوزه کارگزاری نقش روحانیت
بسیار عمیقتر از دو گروه دیگر بوده است.
Machine summary:
تحليل مؤلفه هاي ساختاري علل زايش انقلاب اسلامي را بايد در ظهور و بروز يک لحظه تاريخي جستجو کرد: تل قي وجه فرصت ساز ساختارهاي مستقر در دوره پهلوي دوم ، اعم از ساختار سياسي ، فرهنگي - معنايي ، اجتماعي - طبقاتي و ساختار بين المللي ، با وجه براندازانه کنش نيروهاي انقلابي در اين دوره .
به نظر مي رسد بيش از اينکه دست اندازي رژيم پهلوي به منابع قدرت اقتصادي و نفوذ اجتماعي روحانيت ريشه حرکت اعتراضي اين قشر بوده باشد، سياست مدرنيزاسيون فرهنگي محمدرضاشاه زمينه را براي نارضايتي آن ها و رهبري توده هاي سرخورده از اين سياست ، فراهم آورده باشد.
انقلاب اسلامي در ايران ، هم از فرصت هايي که نظام دو قطبي براي فعاليت کارگزاران سياسي و اجتماعي فراهم آورد سود جست و هم از محدوديتي که مناسبات ويژه رژيم پهلوي دوم و ايال ت متحده بر رفتار سياسي شاه تحميل مي کرد؛ اولي امکان مداخله قدرت هاي بزرگ (اعم از شوروي و آمريکا) را در روند حرکت انقلابي مردم ايران منتفي ساخت ؛ و دومي امکان مهار اعتراض هاي اجتماعي و سياسي از سوي محمدرضاشاه با اتخاذ سياست مشت آهنين را محدود ساخت .
ساختار فرهنگي ايران ؛ فرصت سازي براي انقلاب ساختار فرهنگي حاکم بر جامعه ايراني در دوره پهلوي دوم نيز نقش مهمي در تسهيل کنش اجتماعي گروه هاي انقلابي داشت .
٤. تحليل مؤلفه هاي کارگزاري کارگزاران انقلاب اسلامي را مي توان در دو سطح بررسي کرد: کارگزاراني که در مقام رهبري حرکت انقلابي مردم ايران ظاهر شدند و کارگزاراني که به عنوان پايگاه طبقاتي و اجتماعي نيروهاي مزبور وظيفه براندازي رژيم پهلوي را بر عهده گرفتند.