Abstract:
مردمشناسی دانش شناخت مردم، فرهنگ و تاریخ زندگی آنهاست که دارای زیر شاخههای متعددی است. از جمله میتوان به مردمشناسی دینی اشارهکرد. قلمرو مطالعات مردمشناسی دینی، اعتقادات جوامع مختلف درباره ماوراءالطبیعیه و نحوه پیدایش آنهاست. سحر و جادو نیز بخش مهمی از نظام عملکرد اعتقادی اقوام را میسازد. رمان اهل غرق که با شهرت گسترده خود، منیرو روانیپور را در زمره نویسندگان شهیر ایران قرار داد از قصههای عامیانه ایرانی است که ریشه در عقاید و باورهای دیرین مردم خود دارد. قصه مردمانی که در مقابل نیروی ناشناخته ماوراءالطبیعه، ناگریز دست به دامان رفتارهای جادویی متقابل شدند. براساس پژوهش انجام یافته این رفتارها در ایران باستان و ادیان ابتدایی رواج داشته است طوری که جادو را به دو مقوله جادوی سیاه و جادوی سفید تقسیمبندی نمودند. اولی مطرود و ناپسند و دومی مقبول و مورد تایید بود. در این جستار ابتدا به تعریف و ویژگیهای ابزار جادویی منطبق با مردمشناسی دینی پرداخته شده و سپس شواهد متنی ارائهگردیدهاست. یافتهها نشانمیدهند؛ برای مقابله با جادوی سیاه شخصیتهای جادویی همچون «آبیها، بوسلمه، دیزنگرو، والاحضرت» از ابزارهای مختلفی همچون: «جادو، طلسم، نمک، اسپند» استفاده شدهاست.
Machine summary:
يافته ها نشان ميدهند؛ براي مقابله با جادوي سياه شخصيت هاي جادويي همچون «آبيها، بوسـلمه ، ديزنگـرو، والاحضـرت » از ابزارهاي مختلفي همچون : «جادو، طلسم ، نمک ، اسپند» استفاده شده است .
«از مجموعـه اشـاره هـاي مربوط به پري در شاهنامه ، کتاب هاي فارسي، افسانه ها و داستان هاي عاميانه چنين برميآيد کـه در ايـران دوره اسلامي پري آن چنان که پيروان آيين زرتشتي و مزديسنا باور داشتند، موجودي زشت و ناخجسته نيست بلکـه به صورت نگار فريباي بسيار زيبايي پنداشته شده که از نيکويي و خوب چهري و حتي فره برخـوردار اسـت و مثال و نمونه زيبارويي و با اندامي و فريبندگي است وگاه به سبب بهي و زيبايي و سودرسانيش بـه مردمـان در مقابل ديو و اهريمن قرار ميگيرد» (سرکاراتي ، ١٣٧٨: ١).
مـردان و زنان جفره براي مقابله با جادوي سياه اين موجودات و جهت دفـع بـلا و مصـيبت هـاي بـيشـمار، دسـت بـه دامان ابزارها و رفتارهاي جادويي شدند که بدان پرداخته ميشود.
در اهل غرق مردمان براي مقابله با انواع بلايا و مصائب زندگي و چشم زخم هـايي کـه از جـادوگران بـه آنـان ميرسد، دست به دامان جادويي متقابل ميزنند.
يکي از خطراتي که از نظر مردم ، آبادي را تهديدميکند، چشم زخـم اسـت و از آن جـايي کـه ايـن اعتقـاد از لحاظ ديني در قرآن نيز تأييد شده است : (قران کريم ، سورة قلم : ٥١)، جايگاهي بس مهم در ميـان مـردم دارد.