Abstract:
هرچند زیارت بیشتر با عنوان کنشی مذهبی شناخته می‌شود اما ماهیت فرهنگی اجتماعی قابل توجهی دارد که شناخت آن مستلزم اتخاذ رویکردهای روشی ژرفانگر کیفی است. سنخ‌شناسی سبک‌های زیارتی در بین گروه‌های مختلف اجتماعی همچون جوانان ازجمله پرسش‌هایی است که با چنین رویکردی قابل طرح و پاسخ‌یابی هستند. بر این اساس در مطالعه حاضر برای یافتن انواع سبک‌های زیارتی جوانان، ده نمونه هدفمند از بین جوانان بیست تا سی ساله در شهر مشهد انتخاب شدند. مصاحبه‌ها به صورت نیمه‌ساخت‌یافته اجرا و مبتنی بر روش تحلیل مضمون، کدگذاری باز و محوری انجام شد. دستاورد اصلی این پژوهش صورت‌بندی چهار سبک زیارتی در قالب نمونه آرمانی وبر شامل سبک درون‌نگرانه، سنت‌مدارانه، عملگرایانه و تفرج‌گرایانه است. هریک از این تیپ‌های زیارتی در سه مرحله ظهور پیدا می‌کنند: مرحله مقدمات و الزامات، مرحله اجرایی و مرحله نتایج و دستاوردها. چهار مفهوم محوری که خود حاصل انتزاع مضامین مختص هر مرحله هستند، وظیفه نمایاندن ماهیت هر یک از سبک‌های زیارتی را برعهده می‌گیرند. معنویت (در دو سطح ناسوتی و لاهوتی) مفهوم محوری سبک درون‌نگرانه محسوب می‌گردد. زیارت سنت‌مدارانه با مناسک تعریف می‌شود، حاجت نماینگر روح حاکم بر زیارت عملگرایانه است و فراغت را می‌توان وجه اصلی زیارت تفرج‌گرایانه به حساب آورد.
Machine summary:
گونه شناسي کيفي سبک هاي زيارتي جوانان در شهر مشهد مهدي کرماني ١، استاديار گروه علوم اجتماعي، دانشکده ادبيات و علوم انساني، دانشگاه فردوسي مشهد، ايران احمدرضا اصغرپور ماسوله ، استاديار گروه علوم اجتماعي، دانشکده ادبيات و علوم انساني، دانشگاه فردوسي مشهد، ايران محمدمهدي واعظ موسوي ، دانشجوي پژوهشگري علوم اجتماعي، دانشکده ادبيات و علوم انساني، دانشگاه فردوسي مشهد، ايران دريافت :٩٧/٤/٧ ارجاع جهت اصلاحات : ٩٧/٧/٦ پذيرش : ٩٧/٨/١٢ چکيده هرچند زيارت بيشتر با عنوان کنشي مذهبي شناخته ميشود اما ماهيت فرهنگي اجتماعي قابل توجهي دارد که شناخت آن مستلزم اتخاذ رويکردهاي روشي ژرفانگر کيفي است .
در اين راستا تلاش ميشود تا به دو سوال اصلي پاسخ داده شود: نخست اين که چه صورت بنديهايي از تجربه زيارت در بين جوانان وجود دارد؟ و دوم آن که سبک هاي مختلف زيارتي دربين جامعه هدف چه مختصات و ويژگيهاي متمايز کننده اي دارند؟ پيشينه تجربي يکي از نتايج پژوهشي که شجاعيزند، شريعتي و حبيب زاده (١٣٨٥) درموضوع بررسي وضعيت دينداري جوانان انجام دادند، دسته بندي جوانان با روش قياسي ذيل سه نوع دينداري مبتني بر شريعت ، اجتماعي و باطني بود.
محمدي، صالحي و نيکوفال (١٣٩٦) در مطالعه اي پديدارشناسانه ، براي تفسير تمهيدات معناساز و موجه کننده و فهم آثار عملي سفرهاي زيارتي با انجام مشاهده و مصاحبه هاي عميق ، نشان دادند که زيارت در ابعاد عملي، معرفتي، اعتقادي، تجربي و پيامدي از نظر زائران به ترتيب منجر به مشارکت در مناسک ، افزايش آگاهي مذهبي، هموار شدن مسير نعمت و شفاعت ، آرامش همراه با خضوع و پايبندي اخلاقي و اجتماعي ميشود.
(
, 
, 
)
