Abstract:
عربستان و قطر دو کشور عربی همسایه هستند که بیشترین اثرگذاری و نقش آفرینی را دارا میباشند. منابع غنی نفت و گاز در این دو کشور و ثروت فراوان حاصل از این منابع، بلندپروازیها و مداخلات منطقهای فراوانی را برای هر دو کشور به همراه داشته است که این امر در کنار اختلافات ریشه دار و عمیق مرزی و تاریخی بین دو کشور، و نیز اختلافات ایدئولوژیک ناشی از نگاههای وهابی- اخوانی برخاسته از اندیشههای سران این دو کشور، اصطکاکها و مخاصماتی را در تاریخ نه چندان درازمدت روابط دو کشور ایجاد نموده که این دو کشور همواره تا پیش از سالیان اخیر، میکوشیدهاند با تعامل و مساعدت، جلوههای این مخاصمه را چندان علنی نکنند. با این وجود، تحولات بیداری اسلامی (بهار عربی) در منطقه که از ۲۰۱۱ کلید خورد و مجموعه تحولات منطقه خصوصا دیدگاههای متعارض دو کشور در جریان تحولات سوریه و یمن، دامنه اختلافات را تعمیق بخشیده و این مساله حتی تا مرحله پیش از رویارویی مستقیم نظامی نیز، ادامه پیدا کرد. این پژوهش، با اشاره به مولفههای هویتی سیاست داخلی و خارجی دو کشور قطر و عربستان، تلاش دارد به این سئوال پاسخ دهد که عوامل تشدید این بحران و روند تشدید اختلاف بین دو کشور خصوصا تشدید اختلافات این دو کشور در سال جاری (۲۰۱۹) چه بوده است؟ دلیل تشدید خصومت در روابط کشور در موضوعات اشاره شده را میتوان در پیشینه ی اختلافات مرزی میان دو کشور، پایگاههای فکری متفاوت در زمینه ی وهابیت و سلفی گری، تفاوت و تعارض دیدگاهها در رابطه با جنبشها و گروههایی همانند اخوان المسلمین، تعارض منافع در سوریه و یمن، نوع و میزان روابط با ایران و ایالات متحده، و نیز جاه طلبیها و ماجراجوییهای سران تازه کار و نه چندان مجرب دو کشور جستجو کرد.
Machine summary:
اين پژوهش ، با اشاره به مؤلفه هاي هويتي سياست داخلي و خارجي دو کشور قطر و عربستان ، تلاش دارد به اين سئوال پاسخ دهد که عوامل تشديد اين بحران و روند تشديد اخـتلاف بـين دو کشـور خصوصـا تشـديد اختلافات اين دو کشور در سال جاري(٢٠١٩) چه بـوده اسـت ؟ دليـل تشـديد خصـومت در روابـط کشـور در موضوعات اشاره شده را ميتوان در پيشينه ي اختلافات مرزي ميان دو کشور، پايگاه هاي فکـري متفـاوت در زمينه ي وهابيت و سلفيگري، تفاوت و تعارض ديدگاه ها در رابطه با جنبش ها و گـروه هـايي هماننـد اخـوان المسلمين ، تعارض منافع در سوريه و يمن ، نوع و ميزان روابط با ايران و ايالات متحده ، و نيز جـاه طلبـيهـا و ماجراجوييهاي سران تازه کار و نه چندان مجرب دو کشور جستجو کرد.
تغيير سياست هاي قطر که در يک سير تدريجي، از شدت دشمني با نظام بشار اسـد کاسـته و در تحولات يمن ، بيطرفي نسبي اتخاذ نمود و نيز، عدم کاهش روابط آشـکار بـا ايـران از سـوي ايـن کشور، سبب شد تا روابط اين اميرنشين با برادر بزرگ منطقه اياش عربستان ، دسـت خـوش تلاطـم جدي شده و سردي روابط بين دو کشور به طور بارز و مشهودي به مناقشه و تيرگي روابط انجاميده و سرانجام در سال ٢٠١٧، شاهد قطع مناسبات دو کشور و تيرگي شديد روابط فيمابين هستيم .
سياسـت عربسـتان سـعودي و درک عوامـل تأثيرگـذار بـر سياست خارجي آن ، براي جمهوري اسلامي ايران اهميت فراواني دارد، چراکه بـا بررسـي رفتارهـاي عربستان در سه حوزه بين المللي ، منطقه اي و در جهان اسلام ، درمي يابيم که رقابت با ايران همـواره از مهم ترين اهداف عربستان بوده و اين کشور تلاش داشـته تـا قـدرت و نفـوذ ايـران در منطقـه را کاهش دهد.