Abstract:
انگاره تعارض آیات قرآن کریم با یکدیگر، از دیرباز مطرح بوده است؛ تعارض آیات نکاح با اهل کتاب ازجمله این انگاره هاست؛ برایناساس آیه 5 سوره مائده که بر حلیت نکاح مسلمانان با اهل کتاب دلالت دارد، با آیاتی که در آنها بر حرمت نکاح با مشرکان و کافران تاکید شده است، تعارض دارد. خاستگاه این تعارض، مشرک و کافرپنداشتن اهل کتاب و نیز عدم توجه به ارتباط میان آیات ازجهت دلالت الفاظ و نوع ارتباط میان آنهاست. دسته بندی آیات مذکور بیانگر آن است که این آیات تعارضی با یکدیگر ندارند و ظهور انگاره تعارض، ناشی از نادیده گرفتن عوامل متعددی همچون معنای اهل کتاب و اطلاق کافر و مشرک بر آنها، جزءنگری و نه نگرش نظام مند به قرآن، عدم توجه به مدلول الفاظ و سیاق آیات است. لحاظ این گزارهها در فهم آیات، جایی برای تعارض باقی نمیگذارد و نشان میدهد که رابطه آیات مرتبط با یکدیگر از نوع عموم و خصوص مطلق بوده، جمع عرفی آنها بیانگر حلیت ازدواج با اهل کتاب است.
Machine summary:
11 چکیده انگاره تعارض آیات قرآن کریم با یکدیگر، از دیرباز مطرح بوده است؛ تعارض آیات نکاح با اهل کتاب ازجمله این انگاره هاست؛ برایناساس آیه 5 سوره مائده که بر حلیت نکاح مسلمانان با اهل کتاب دلالت دارد، با آیاتی که در آنها بر حرمت نکاح با مشرکان و کافران تأکید شده است، تعارض دارد.
درذیل به دو استدلال اشاره میشود: همانگونه که در بحث از مشرکان در ذیل آیه 221 سوره بقره مطرح شد، واژه کفر نیز همانند شرک، دارای معنای تشکیکی است و بهکارگیری آن برای افراد و گروههای گوناگون بهتناسب سطح اندیشه و نوع عملکرد آنان میتواند متفاوت باشد؛ براینمونه ترک حج واجب ازسوی مسلمانان مستطیع، عمل کفرآمیز قلمداد شده است، ولی به چنین شخصی کافر گفته نمیشود.
برخی براینباورند که آیه 5 سوره مائده که صریح در حلیت ازدواج با اهل کتاب است، با آیات 221 سوره بقره و 10 سوره ممتحنه نسخ شده است؛ برایناساس حکم حرمت ازدواج با اهل کتاب بهقوت خود باقی خواهد بود؛ زیرا همانگونه که اشاره شد، آیه 10 سوره ممتحنه بر حرمت ازدواج با اهل کتاب دلالت دارد (طوسی، [بیتا]، ج9، ص586).
افزونبراین بیان شد که نسخ در این دسته از آیات راه ندارد؛ زیرا آیه 5 سوره مائده که دلالت بر حلیت نکاح با اهل کتاب دارد، آخرین سورهای است که نازل شده و اصل در نسخ رعایت تقدم و تأخر زمانی است؛ بنابراین آیات 221 سوره بقره و 10 سوره ممتحنه نمیتوانند ناسخ آیه 5 سوره مائده باشند؛ زیرا سوره مائده نسبت به آنها تأخر زمانی دارد.