Abstract:
ویس و رامین فخرالدّین اسعد گرگانی منظومهای است رئالیستی و مبتنی بر داستانی کهن، بازمانده از روزگار اشکانیان به زبان پهلوی که در قرن پنجم هـ . ق. منظوم گشت. از آنجاییکه این منظومه مربوط به دوران پیش از اسلام است، چندان انتظار نمیرود که در آن به مفاهیم قرآنی اشاره شدهباشد؛ در حالی که شاعر در آن از واژگان و مفاهیم قرآن کریم در تبیین گزارهها و نظم ابیات بهوفور بهره گرفتهاست. پژوهش حاضر بر آن است تا منظومهی مذکور را براساس پیوندش با آیات و مضامین قرآنی و برپایهی نظریّهی بینامتنی مورد نقد و بررسی قرار دهد. شیوهی پژوهش براساس روش تحلیلی- توصیفی است و مبانی نظری آن نیز بر پایهی آرای نظریّهپردازان بینامتنی است تا افزون بر نشاندادن ساختار منسجم ابیات، آشکار گردد که شاعر با چه ترفندهای ادبیای، این مضامین وحیانی را در مثنوی خویش بهکاربردهاست. برآیند تحقیق حاکی از آن است که با وجود ادبیّات خاصّ غنایی حاکم بر متن و جلوهگری عشق و غنا در آن، شاعر تحت تاثیر حقایق قرآنی و عقاید اسلامی، از گزارههای قرآنی بهطور مشهودی بهره بردهاست؛ بهگونهای که این اثر را افزون بر منظومهای غنایی، به مجموعهای از باورهای اسلامی و دینی شاعر در ذهن مخاطب جلوهگر میسازد.
Fakhreddin As'ad Gorgani’s Vis and Raminis a realistic poetry collection based on an ancient story in the Pahlavi language dating back to the Parthian period, which was poeticized in the fifth century. It is not expected that the Qur’anic concepts are referred to in this story since it goes back to the pre-Islamic era. However, the poet has abundantly used the lexicon and concepts of the Qur’an in the explanation of propositions and the order of verses. The present analytical-descriptive study, drawing on the theory of intertextuality, seeks to evaluate this poetry collection based on its intertextual relationship with the Qur’an and Qur’anic themes. This study is theoretically based on the ideas of theorists of intertextuality, so that in addition to uncovering the solid structure of ayahs, the literary tricks the poet has used in expressing such divine themes in his work might be clarified. The findings show that despite the dominance of special lyric literature in the text and the representation of love and lyric in it, the poet, influenced by Qur’anic truths and Islamic beliefs, has clearly used Qur’anic propositions in such a way that his work, beyond a lyric poetry collection, manifests itself in the minds of the audience as a collection of Islamic and religious beliefs.
Machine summary:
دیگر نکته ی دارای اهمّیت این است که در یک منظومه ی کهن غنایی و عاشقانه ی پیش از اسلام که رویکردی دینی در آن چندان توجیهی ندارد، می توان با بررسی متن به نشانه هایی دست یافت که بیان کند شاعر عقاید خود را تحت تأثیر ضمنی شریعت در خلال گفتار به طرزی هنرمندانه و بدیع بیان میدارد؛ این مطلب نیز می تواند در زمینه ی شناخت رویکردهای دینی فخرالدّین اسعد گرگانی، باب تازه ای بگشاید.
ویس و رامین اگرچه به عنوان منظومه ای غنایی شهرت دارد، امّا در این اثر نیز با ابیات گوناگونی روبه رو میشویم که شاعر به گزاره های فراوانی از قرآن کریم در قالب واژگان ، مفاهیم و موضوعات اشاره دارد.
در این پژوهش با بررسی منظومه ی غنایی ویس و رامین به شواهدی دست یافتیم که نشان داد فخرالدّین اسعد گرگانی ضمن بهره گیری از واژگان و اسامی خاصّ مذکور در قرآن کریم متأّثر از بینامتنیت واژگانی، از مضامین ، مفاهیم و نیز آموزه های کلام وحی نیز تأثیر پذیرفته است .
در پایان یادآوری این نکته ارزشمند مینماید که بیان نکات ارزشی و تعلیمی برگرفته از قرآن کریم آن هم در قامت یک مثنوی غنایی با منشأ پیش از اسلام هم چون ویس و رامین ، مقوله ای است که مخاطبان و شاعران منظومه های غنایی کمتر بدان توجّه داشته اند.