تکفیر در بین علمای شیعه، تهمت یا حقیقت؟! Journal Article

در همان دهه‌های نخستین عمر اسلام» جریان تکفیر متولد شد. خوارج اولین جریان سازمان‌یافته بودند که مخالفان خود را تکفیر کردند. با وجود عمر طولانی این پدیده» کمتر زمانی شیعه» مذهبی تکفیری معرفی شده است؛ ولی در سده اخیر بسیاری برای تکفیری جلوه دادن شیعه کوشیده‌اند؛ از جمله آقای عبدالملک الشافعی در کتاب الفکر التکفیری عند الشیعه حقیقة ام افتراء بسیاری از عالمان شیعه را تکفیری معرفی کرده است. این پژوهش برای خنثی‌سازی این اتهام علیه شیعه و نقش تخریبی آن در وحدت امت اسلام صورت گرفته است. در این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی نشان داده شده که تمام عالمان شیعه، اهل سنت را مسلمان می‌دانند. عالمان شیعه تنها ناصبیان و معاندان را از دایره اسلام بیرون دانسته و اگر بر غیر از این دو گروه اطلاق کفر کرده‌اندء مرادشان کفر در مقابل ایمان بوده است.

برای مثال آیت‌الله مکارم می‌نویسد: ولی با این‌حال این سخن به آن معنی نیست که امامیه مخالفان خود را در امامت کافر بدانند؛ بلکه آ‌نها تمام فرق مسلمین را مسلمان می‌شمرند و مانند یک برادر اسلامی به آنها نگاه می‌کنند؛ هرچند عقیده آنها را در مسئله امامت نمی‌پذیرند؛ بنابراین گاهی اصول پنج‌گانه دین را به دو بخش تقسیم کرده و سه اصل نخستین، یعنی اعتقاد به خدا، و پیامبر اسلام6، و معاد را، اصول دین، و اعتقاد به امامت امامان و مسئله عدل الهی را اصول مذهب می‌دانند. ایشان هرجا کلامی از عالمان شیعه درباره کفر مخالفان یافته (بدون توجه به اینکه آیا آن عالم در مقام نقد کفر مخالفان است یا اثبات آن)، به‌ آن استناد کرده است؛ برای نمونه، او از امام خمینی نقل می‌کند: برای نجاست مخالفان به اموری تمسک شده است؛ از آن‌ جمله، روایات مستفیضی که دلالت بر کفر آنان می‌کند؛ مانند مؤثقه فضیل بن یسار... تنها ناصبی‌ها (معمولا در کنار نواصب، کافر بودن غلات که از منسوبین به شیعه هستند نیز سخن به میان آمده)، هستند که از سوی علمای شیعه خارج از اسلام شمرده‌ شده‌ و اگر هم اختلافی بین علما وجود دارد، در تعیین محدوده ناصبی است؛ برای مثال مرحوم بحرانی به‌خاطر مشی اخباری‌گری خود، معنای ناصبی را توسعه داده و البته علمای زیادی با ایشان مخالفت و کلامشان را نقد کرده‌اند. اکثریت ‌قریب ‌به ‌اتفاق علمای شیعه معتقدند: انسان با گفتن شهادتین وارد دایره اسلام شده و احکام مسلمان بر او جاری می‌گردد؛ از جمله‌ی این علما می‌توان به شیخ صدوق، سید مرتضی، شیخ طوسی، محقق حلی، علامه حلی، فخرالمحققین، شهید ثانی، ملاصالح مازندرانی، علامه مجلسی، شیخ یوسف بحرانی، استرآبادی، میرزای قمی، صاحب جواهر، شیخ انصاری، امام خمینی، میرزا هاشم آملی، آیت‌الله خویی،، آیت‌الله مکارم و...