Abstract:
این مقاله به بررسی تطبیقی دیدگاه ابن تیمیه و مکتب دیوبندیه در مبحث تاویل صفات خبری می پردازد. در این مقاله مشخص می شود که دیوبندیه با ابن تیمیه، در مساله تاویل صفات خبری از جهاتی اتفاق نظر و از جهاتی دیگر، اختلاف نظر دارد.
ابن تیمیه در تمام صفات خبری، اصل را بر ظاهرگرایی گذاشته و به هیچ وجه تاویل را نپذیرفته و حتی اهل تاویل را افرادی منحرف می داند؛ اما علمای دیوبندیه در مساله رویت خداوند در قیامت، مانند ابن تیمیه تمسک به ظاهر آیات و روایات نموده و آن را اثبات می کنند. در مساله اثبات جهت و مکان برای حق تعالی، برخلاف ابن تیمیه، این دو صفت را از خداوند سلب می کنند؛ ولی در مورد صفات دیگری نظیر (یدالله، وجهالله، استوای بر عرش)، دچار اختلاف آرا شده اند. برخی نیز مانند ابن تیمیه ظاهرگرا شده و برخی دیگر برخلاف او قائل به جواز تاویل هستند.
در این نوشتار پس از معرفی اجمالی ابن تیمیه، مکتب دیوبندیه و صفات خبری، بهبررسی تطبیقی دیدگاه ابن تیمیه و دیوبندیه راجع به مصادیق صفات خبری میپردازیم.
Machine summary:
بخش سوم نیز (صفاتی دیگر نظیر یدالله، وجه الله، استوای بر عرش) بخشی است که برخی از علمای دیوبندیه با ابنتیمیه اتفاق نظر و برخی دیگر اختلاف دیدگاه دارند؛ البته با توجه به اینکه ابنتیمیه، کسانی را که صفات خبری را تاویل میکنند منحرف دانسته و در مواردی مانند رویت خداوند در روز قیامت، به ناحق تکفیر نموده، لذا نقد دیدگاه ابنتیمیه، علاوه بر بررسی تطبیقی دیدگاه او با دیوبندیه، راجع به تاویل صفات خبری، از اهداف مهم نگارنده بهحساب میآید.
2. نظریه اثبات بلاکیف این صفات و رد تاویل گروه دوم از علمای دیوبندیه کسانی هستند که مانند ابنتیمیه معتقدند، صفات خبری را باید حمل بهظاهر نمود و تاویل در آنها راه ندارد؛ ولیکن چون (لیس کمثله شیء( خداوند متعال مثل و مانندی ندارد، لذا کیفیت این صفات مجهول است.
آنها از یک سو در مسأله رویت خداوند در روز قیامت با ابنتیمیه کاملا اتفاق نظر دارند و آیات و روایات مربوط به این بحث را مانند او، حمل بر ظاهر میکنند و معتقدند خداوند متعال در قیامت رویت خواهد شد؛ از سویی دیگر، در مورد اثبات جهت و مکان برای خداوند، برخلاف ابنتیمیه حکم نموده و دیدگاه ابنتیمیه در این زمینه را نقد میکنند و معتقدند که خداوند متعال از جهت و مکان، منزه است.