Abstract:
در این مقاله به بررسی اهمیت ترجمه بر اساس مستندات موجود از زبانهای ایرانی در سه دوره تاریخی ایران باستان شامل هخامنشی، اشکانی و ساسانی پرداخته شده است. یافتهها نشان میدهد که گستردگی جغرافیایی هر کدام از این سه فرمانروایی ایرانی و تنوع و تکثر جمعیتهای انسانی با زبانها، آداب و رسوم، و روابط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی متفاوت؛ ضرورت استفاده از ترجمه شفاهی و مکتوب را در میان مردم اجتنابناپذیر ساخته بود. مستندات موجود و مباحث تاریخی پیرامون آنها، حاکی از آن است که غالب این ترجمهها از نوع فرمانهای شاهان، متون مذهبی، متون علمی، معاملات اقتصادی، و اسنادخانوادگی بود که هر کدام در جای خود هدف یا ضرورتی را در پی داشت، آن چنانکه بخشی ازاقدامات شاهان ساسانی مانند شاپور اول، شاپور دوم و خسرو انوشیروان را دراین خصوص، میتوان به نام نهضت ترجمه تعبیر کرد. بررسی این ترجمهها نشان میدهدکه چندین زبان با درجه اهمیت متفاوت به صورت همزمان در این امپراتوریها رواج داشته است. حاصل این مقاله میتواند امروز به علومی مانند تاریخ، تاریخ علم، باستانشناسی، زبانشناسی تاریخی، ایرانشناسی، و فرهنگ و ادبیات ایرانی کمک کند.
Based on the existing documents remained from Iranian Languages, the present study aims at investigating the significance of translation through the three historical epochs of Achaemenid, Parthian and Sassanid dynasties in Ancient Persia. The results indicated that the geographical extension of each empire along with existence of variations in population, language and traditions as well as the diversity of economic, social and political relations had made the use of both written and oral translations inevitable for their citizens. Such documents and the historical analyses around them reveal that the majority of translations of the era were the Royal Orders, religious and scientific texts and deeds related to commerce and families to fulfill the requirements and goals of the era. Moreover, some measures taken byShapur I, Shapur II and Khosrow Ito develop translation and interpretation were so vast and influential to be named “the movements of translation”. Studying translation products made in the era also revealed that there existed several languages simultaneously but with different ranks. The results of the present study can be of use to researchers in fields such as history, history of science, archeology, historical linguistics, Iranian studies as well as Iranian Culture and Literature.
Machine summary:
زبان شناخت ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دوفصل نامۀ علمی (مقالۀ علمی ـ پژوهشی )، سال دهم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٣٩٨، ١٠٧-١٢٦ اهمیت ترجمه در مستنداتِ زبان های ایرانی باستان * موسی محمود زهی علیرضا بهره مند ** چکیده در این مقاله به بررسی اهمیت ترجمه بر اساس مستندات موجود از زبان های ایرانی در سه دورة تاریخی ایرانِ باستان شامل هخامنشی ، اشکانی و ساسانی پرداخته شده است .
مستندات موجود و مباحث تاریخی پیرامون آنها، حاکی از آن است که غالـبِ این ترجمه ها از نوعِ فرمان های شاهان ، متون مذهبی ، متون علمی ، معـاملات اقتصـادی ، و اسنادخانوادگی بود که هر کدام در جای خود هـدف یـا ضـرورتی را در پـی داشـت ، آن چنانکه بخشی ازاقدامات شاهان ساسانی مانند شاپور اول ، شاپور دوم و خسرو انوشیروان را دراین خصوص ، می توان به نام نهضت ترجمه تعبیر کرد.
١ هدف پژوهش این پژوهش به دنبال آن است که نشان دهد در سه دورة هخامنشی ، اشکانی و ساسانی کدام مستندات ایران باستان از زبان های ایرانی به زبان هـای دیگـر و بـرعکس ترجمـه شـده تـا ضرورت انجام ترجمه نزد ایرانیان باستان را توجیه کند ١.
دلیل بعضی از این ترجمه ها مانند ترجمۀ کتاب اوسـتا (کتـاب مقـدس زردشـتیان ) بـه فارسی میانه در دورة ساسانیان مشخص است ، اما دلیل بعضـی دیگـر بـه وضـوح روشـن اهمیت ترجمه در مستنداتِ زبان های ایرانی باستان ١٢٣ نیست .