بررسی فقهی قرارداد جعاله بانکی Journal Article

جعاله یکی از راه‌های معامله در فقه اسلامی است که از اهمیّت قابل‌توجهی برخوردار می‌باشد. این راه که مانند دیگر معاملات از امضائات نه تأسیسات شارع است، در بسیاری از احکام از عرف پیروی می‌نماید. در عملیات بانکداری بدون‌ربا تلاش شده تا از این راهکار به‌عنوان یکی از طرق جایگزین برای قرض ربوی استفاده شود. در اینکه آیا می‌توان جعاله را با حفظ تمام ارکان و شروط فقهی به‌عنوان جایگزین قرار داد، در بین فقها اختلافاتی وجود داشته و در آثار خود اعم از کتب یا مقالات به برخی از ایرادات اشاره نموده‌اند. در این مقاله مختصر با نگاهی سریع و گذرا و با محوریت بررسی مواد قرارداد جعاله بانکی به این مهم پرداخته شده است. این تحقیق با روش کتابخانه‌ای انجام گرفته و تلاش می‌شود به بررسی اجمالی شروط و ارکان جعاله در آراء مشهور فقهای امامی و سپس به تطبیق آن با آنچه در قرارداد مذکور آمده، پرداخته شود. تا معلوم گردد آیا آنچه در نظام بانکی در حال اجرا است با آنچه در فقه بیان گردیده، تطبیق می‌کند یا خیر؟ در نتیجه می‌توان اینگونه بیان داشت که گرچه تمامی بندهای قرارداد دارای اشکال نیست اما برخی از بندهای آن مانند پیش‌پرداخت و یا عباراتی مثل بازگشت جعل که در دستورالعمل اجرایی آمده است، خالی از اشکال نبوده و در نتیجه نمی‌توان آنچه را در حال اجرا به‌عنوان راهکار جایگزین برای قرض ربوی در عملیات بانکی بدون‌ربا است، را به‌طور کامل راهی مناسب و مطابق موازین فقهی دانست. در نهایت اشاره‌ای نیز به راهکارهایی برای حل این مشکل گردیده است و لیکن هدف در این مقاله بیان راهکار نبوده بلکه نشان دادن اشکالات فقهی موجود می‌باشد.

Ja'alah (a promise of reward) is one of the ways to deal with others in Islamic jurisprudence which has considerable importance. This type of dealing allows consuetude in many sentences, just like other Signed deals not established one. In banking operations without usury it is tried to be using from this solution as an alternative ways instead of usury debt. There are Disagreement between jurists, mentioned in their works, in that is it possible to replace Ja'alah with all of juridical and legal provisions, instead of usury debts. We will pay to problem with the focus on Ja'alah contract materials by a quick and fast look in this Brief article. In this research using library based method, we will try to match the pillars and conditions of Ja'alah in Imaiah jurists famous sentences with what is in the contract. The purpose of that is to be shown the coherency between what is running in usual banking system and what is came in judicial texts. As a result it can be argued that although the entire clauses of contract have not bug, but some of it have, so we cannot say what is running in usual system is completely suitable and based on juridical foundation solution for usury debt in usual banking system. Finally, there are References to solving the problem, but the purpose of article is showing the present juridical bugs.

تا معلوم گردد آيا آنچه در نظام بانکي در حال اجرا است با آنچه در فقه بيان گرديده ، تطبيق ميکند يا خير؟ در نتيجه ميتوان اينگونه بيان داشت که گرچه تمامي بندهاي قرارداد داراي اشکال نيست اما برخي از بندهاي آن مانند پيش پرداخت و يا عباراتي مثل بازگشت جعل که در دستورالعمل اجرايي آمده است ، خالي از اشکال نبوده و در نتيجه نميتوان آنچه را در حال اجرا به عنوان راهکار جايگزين براي قرض ربوي در عمليات بانکي بدون ربا است ، را به طور کامل راهي مناسب و مطابق موازين فقهي دانست . وليکن همان گونه که در عبارات فقها بيان گرديد اين اشکال وارد نخواهد بود، زيرا اگر در جعاله خاص شرط مباشرت نشده باشد، مطلق امکان تحصيل ملاک بوده و مضاف بر اينکه در قرارداد مذکور شرط واگذاري عمل به ديگري با صلاح ديد بانک نيز بيان شده است . بر فرض اگر مراد همان گونه که در ماده ٤ دستورالعمل اجرايي و ماده ٥ قرارداد جعاله تعمير مسکن آمده است قسمتي از موضوع واگذار گرديده باشد که با روايات سازگار باشد، اين عمل تقريبا مقدور بانک نبوده و در مقام عمل انجام نميشود زيرا طبيعتا بانک يک مؤسسه مالي نه شرکت ساختماني است ، لذا تعمير مسکن از عهده بانک خارج است . پس در اينجا نيز دو قرارداد جعاله وجود خواهد داشت اما در واقع در قرارداد جعاله اول موضوع جعاله پيدا کردن عامل نه تعمير مسکن است به اين بيان که فرد به بانک بگويد اگر عاملي براي تعمير مسکن من پيدا کني جعل مذکور را دريافت خواهي نمود.