Abstract:
یکی از دغدغه های اصلی حکومت مرکزی در دوره قاجاریه نحوه تعامل با شیوخ محلی مناطق جنوب کشور بود که پس از مرگ نادرشاه افشار و هرج و مرج ناشی از آن توانسته بودند،در فقدان یک حکومت مرکزی قدرتمند،برای افزایش قدرت خویش استفاده نمایند.مهم ترین این قدرت ها که به ویژه در عصر ناصری عناصری موثر در سیاست گذاری های حکومت مرکزی به شمار می آمدند آل مذکور،بنی کعب،عتوبی ها و قواسم بودند.حکومت ناصری یکی از فعال ترین ادوار قاجاریه در زمینه اعمال سیاست های حکومت مرکزی در جنوب ایران به شمار می آید.در این دوره دولت مردان ایران توانستند در بخش های مختلف تغییرات چشمگیری را اعمال نمایند که خود سبب افزایش حاکمیت ایران در نواحی جنوب گردید و به عمر قدرت های محلی در منطقه پایان داد و توانست امور ایالات و ولایات جنوبی را به طور مستقیم و با انتصاب نمایندگی ازمرکز اداره نماید.
Machine summary:
عتوبیها میدانستند که بوشهر بندرگاه فارس است و تنها بندری است که حکومت مرکزی میتواند از آن بهعنوان پایگاه نظامی برای لشکرکشی به بحرین استفاده کند، به همین دلیل سعی در همکاری نزدیک با آل مذکور نمودند، چنان که در سال ۱۲۱۳ه-ق زمانی که «حسین قلیخان» حکمران فارس علیه «فتحعلیشاه» دست به شورش زد و رهسپار بوشهر گردید و شیخ «نصیر ثانی» را از حکومت مرکزی خلع کرد، «شیخ نصیر» برای بهدست آوردن مجدد قدرت به مقابله با او پرداخت و در این نبرد از حمایت بنی عتوب برخوردار گردید.
(همان: ۹۸)تا زمانی که «شیخ نصیر دوم» ضابط بوشهر بود، خاندان آل مذکور توانستند موقعیت خود را در منطقه حفظ نمایند، اما با مرگ وی در سال ۱۲۲۲ هـ/۱۸۰۷م و دخالتهای مستقیم حاکم شیراز برای انتخاب حکمران بوشهر اوضاع بیش از پیش آشفته گردید.
بر این اساس با مرگ «شیخ نصیر» پسر وی «عبدالرسول خان» بهعنوان حکمران بوشهر منصوب و از سوی حکومت فارس مورد تأیید واقع گردید، اما چون از عهدهٔ اجرای تعهدات مالی خود برنیامد سبب شد حاکم فارس در سال ۱۲۲۳ هـ/۱۸۰۸م حکومت بوشهر را به «محمد نبیخان» وزیر ایالت فارس واگذار کند که حاضر به پرداخت رشوه به او شده بود.
خوانین «دشتی» و «تنگستان» که طی لشکرکشیهای حاکم فارس به بوشهر وی را یاری مینمودند، آخرین ضربه خود را با کشتن شیخ عبدالرسول بر این خاندان وارد آوردند، اما همین خوانین در سال ۱۲۴۹ هـ/۱۸۳۳م از شورشی که از جانب یکی از مشاوران سیاسی نزدیک آل مذکور به نام «آقا جمال خان»، علیه «رضاقلی خان»، حاکم منصوب در بوشهر، صورت گرفت حمایت نمودند، چرا که منافع مشترکی در این شورش داشتند.