Abstract:
شعر عامیانه، نقش مهمی در بازنمایی و نهادینه کردن هویّت، بهخصوص هویّت دینی در فرهنگ بختیاری دارد. در این پژوهش، به بررسی مؤلفههای دینی در اشعار عامیانۀ بختیاری (کودکانهها، اشعار مربوط به عروسی و سوگ سرودهها) با روش توصیفی-تحلیلی پرداخته شده تا تصویری که از مفاهیم دینی در این اشعار بازتاب یافته است و کارکرد این مفاهیم در فرهنگ بختیاری مشخص شود. همچنین بررسی شده است که مؤلفههای دینی در کدامیک از اشعار مذکور، بیشتر بازتاب یافته است و چه تفاوتی در این زمینه دیده میشود. نام خداوند، پیامبر(ص)، حضرت علی (ع)، امام رضا(ع)، امامزادگان، قیامت، زیارت، کعبه، مشهد، کربلا، نماز، قرآن و مُهر، از مهمترین مؤلفههای دینی بازنمایی شده در این اشعار هستند. نتایج پژوهش نشان میدهد در اشعار کودکانه، به صورت غیرمستقیم، کودک را ابتدا با صفات جمالی خداوند آشنا میکنند و به او آموزش میدهند که برای حل مشکلات، باید به خداوند توکل کرد و به پیامبر و امامان متوسل شد. در اشعار مربوط به عروسی بیشتر از اعتقادت مذهبی عروس و داماد سخن گفتهمیشود و اینکه خداوند و ائمه، رفعکنندۀ بلاها هستند. در سوگسرودهها، بیشترین تنوع و بازتاب مؤلفههای دینی را میتوان یافت. در این نوع، همواره هم از اعتقادات دینی شخص متوفی سخن گفته و هم از خداوند خواسته شده است مشکلات و بیماریها افراد را برطرف کند.
Folk poem plays an important role in representing and internalizing the identity, especially religious identity in Bakhtiyari's culture. In this research, the religious factors in folk poems of Bakhtiari people (nursery, lyric, poems related to wedding and mourning) were analyzed through descriptive-analytical method to indicate the image of reflected religious components in these poems and the function of these concepts in Bakhtiari's culture. Also, it has been investigated that religious components are more reflected in which of these poems, and what kind of difference is seen in this regard. The name of God, Prophet (PBUH), Imam Ali, and Imam Reza, Imams descendants, Resurrection, Pilgrimage, Kaaba, Mashhad, Karbala, Prayer, Quran, and prayer sign are among the most important religious components represented in these poems. The results of the study showed that in the nursery rhyme, first the child acquaints with the qualities of God indirectly and the kid is taught in order to solve problems, he/she must trust in God and resort to the Prophet and Imams. In the poems related to the wedding, the religious beliefs of the bride and groom are presented and the God and the Imams are the remedy to disasters. The most diversity and reflection of religious components can be found in mourning. In this type, either the religious beliefs of the decedent are talked or they ask God to solve the problems and illnesses of the deceased people.
Machine summary:
پیشینۀ پژوهش تاکنون دربارۀ مؤلفههای دینی در اشعار عامیانۀ بختیاری پژوهش مستقلی انجام نشده است؛ اما در برخی از آثار مختص به فرهنگ بختیاری، اشعارِ با محتوای دینی جمعآوری شده است که میتوان به آثاری همچون فرهنگ بختیاری از عبدالعلی خسروی، فولکلور مردم بختیاری از عباس قنبری، ترانهها و مثلهای بختیاری از احمد عبداللهی موگویی، سور و سوگ در فرهنگ عامۀ لرستان و بختیاری از محمد حنیف، اشعار و ترانههای مردمی بختیاری از بیژن حسینی، موسیقی و ترانههای بختیاری از کاظم پوره، موادی برای مطالعۀ گویش بختیاری از مریم شفقی و مهدی دادرس، سوگواری در بختیاری از ایوب کیانی، فرهنگ و ادبیات کودکان بختیاری از علی حسین پور و دانشنامه قوم بختیاری از سریا داوودی حموله اشاره کرد.
در فرهنگ بختیاری نیز چنانکه در لالاییها بازنمایی شده، داشتن فرزند بسیار مهم بوده است و همواره از خداوند خواسته میشود که کودکانشان زنده بمانند: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} har ke awlād dāre xodā zes nagire /sare bi awlād xove ke bemire برگردان: هر کسی که صاحب اولاد است خداوند، فرزندش را از او نگیرد[نمیرد] که فرد بیفرزند، بهتر است که بمیرد.
مشکلاتی مانند فقر یا مسائلی همچون جنگ و غارت نیز از مواردی بوده است که مادر در لالاییها، رفع آنها را از خداوند میخواسته است؛ چنانکه در لالاییهای زیر از نداشتن اسباب زندگی- فقر- سخن به میان آمده و از خداوند خواسته شده است تا این نیازها را برطرف کند: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} xodāvandā bede maynāye xiŝi/xodāvandā bede galeye misi//xodā awri gere mā bi bohūnim/ nadārim bohūn mar na ze lorūnim برگردان: خداوندا مینایی از جنس خیش(پارچه کتان) و گلۀ میشی به ما بده.