تحلیلی بر«سیاست‌کوچ» نادرشاه افشار، دلایل و پیامدها Journal Article

کوچ دادن اجباری قبایل و اهالی ایالات و ولایات و یا بزرگان و سران آنها به مناطق مختلف کشور و بخصوص به خراسان، یکی از سیاست‌ های ثابت و همیشگی نادرشاه افشار بود که از اول برآمدن او در خراسان تا آخر عمرش ادامه پیدا کرد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با گردآوری داده ها از طریق کتابخانه ‌ای، در پی یافتن جواب این پرسش‌ ها که چرا نادرشاه سیاست کوچ اجباری را در پیش گرفت؟ و پیامد های آن برای دولت افشاری چه بود؟ به این نتیجه رسیده است که سیاست کوچ با انگیزه هایی متفاوت از جمله تنبیه قبایل و یا تحکیم پایه های حکومت و آبادانی مناطق از سوی دولت صورت می‌گرفت ولی افراد کوچ داده شده، به هیچ وجه به منطقه جدید احساس تعلق خاطر پیدا نمی‌کردند و نارضایتی چون خونی مسموم و آلوده، در رگ ‌های جامعه، جریان پیدا می‌کرد. این عامل که یکی از ویژگی های شیوه مملکت داری نادرشاه افشار بود، در کنار عوامل دیگری چون فقدان مشروعیت سیاسی و دسیسه های اکابر داخلی و دول خارجی، در بروز شورش ‌های این دوره بسیار موثر بود.

این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی و بـا گـردآوری داده هـا از طریق کتابخانه ای، در پی یافتن جواب این پرسش ها که چـرا نادرشـاه سیاسـت کـوچ اجبـاری را در پیش گرفت ؟ و پیامد های آن برای دولت افشاری چه بود؟ به این نتیجه رسیده است که سیاست کوچ به دلایلی متفاوت از جمله تنبیه قبایل و یا تحکیم پایه هـای حکـــومت و آبـادانی منطـق صــورت میگرفت ولی افراد کوچ داده شده ، به هیچ وجه به منطقه جدید احساس تعلق خاطر پیدا نمیکردند و نارضایتی چون خونی مسموم و آلوده ، در رگ های جامعه ، جریان پیدا میکرد. ١٩به نظر میرسد کوچ داده شدن شیوخ عرب یاریگر محمدخان بلوچ به همراه فرزندانشان به استرآباد،٢٠ «مقدم» های مراغه به خراسان و به کلات ، به هنگام بازگشت نادر از سفر ترکستان ،٢١و نیز اجبار به کوچ ١٥٠خانوار از بزرگان شهر قزوین به خراسان ٢٢ در این راستا صورت گرفته بود. ٢٦ حدیث نادرشاهی، (١٣٧٦)، تصحیح ، تحشیه و تعلیقات رضا شـعبانی ، چ٢، تهـران : بعثـت ، صـص ١٧٠- ٢٧ آرونوا و همکار، همان ، ص١٩؛ سایکس تعداد آن ها را سه هزار خانوار می داند که به عنوان مجازات و تنبیه به خراسان کوچ داده شدند (سایکس ، سرپرسی ، (١٣٨٠)، تاریخ ایران ، ترجمۀ: سید محمـدتقی فخـر داعـی گیلانی ، ج٢، چ١، تهران : انتشارات افسون ، ص ٣٦٩) ٢٨ استرآبادی، همان ، ص٣٣٢؛ دوکلوستر، آندره ، (١٣٤٦)، تاریخ نادرشـاه ، ترجمـه محمـدباقر امیـر خـانی ، تبریز: کتابفروشی سروش ، ص١٩٤.