Abstract:
در این پژوهش که به صورت توصیفی تحلیلی و مطالعه کتابخانه ای به شیوة اسنادی صورت
گرفته است، پژوهشگران سه قصه دارابنامه طرسوس ، ی حمزه نامه و امیر ارسلان نامدار را
برگزیده اند. دلیل گزینش این قصهها، علاوه بر ناموری آنها، میزان بسامد کارکرد وزیران در
آنها بوده است. هدف از این پژوهش، بازنمایی سیمای وزیران در نقش یکی از مهمترین
کنشگران قصههای عامه است تا بدانیم آنان در روند قصه چه رفتارهایی را انجام میدهند و
این کنشها تا چه میزان در روند قصه تاثیرگذار است. بهتبع این اهداف، پرسشهای پژوهش
این است که چه دستهبندیای از کنشهای وزیران در قصه های عامیانه فارسی میتوان به
دست داد و این نقشها برخاسته از چه مسئله یا مسائلی است. آیا بازتاب رخدادها تاریخی و
اجتماعی است یا اینکه این نقشها به صورت ثابت و تیپیک در همه قصهها یکسان تصویر
میشود. نتایج پژوهش نشان داد که وزیران در دو طیف قرار میگیرند: یکی موبد وزیر است
و دیگری سپاه بد وزیر. از این منظر نقش وزیر نخستین مشاور فرهنگی، اجتماعی و قضایی
است و دیگر وزیر مشاور نظامی )وزیر جنگ( است. بر اساس این دسته بندی، وزیر نخست
)موبد وزیر( کردارهایی همچون طالع نگری، عقد ازدواج، سفارت، میانجیگری،
خوابگزاری، رایزنی سیاسی، درمانگری و طلسم و طلسم گشایی را به انجام میرساند و دیگر
وزیر بیشتر به صورت رایزن نظامی و در مواردی توطئه گری و خیانت خود را نشان میدهد.
تفاوت وزیران قصه امیر ارسلان نامدار با وزیران دو قصه دیگر در این است که دستهبندی
ذکرشده در باب این وزیران به کار نمیرود. در این قصه وزیر به صورت وزیر دست راست و
وزیر دست چپ تصویر میشود که وزیر دست راست خوشقلب، مصالحه گر، پاکسرشت و
البته، هواخواه قهرمان قصه است و دیگر وزیر، فردی بدسرشت، توطئه گر و ضد قهرمان است.
دو قصه نخست دارابنامه و حمزهنامه به شدت بازتابدهندة رخدادهای تاریخی و اجتماعی
دورة ساسانی است و قصه امیر ارسلان مربوط به دورة معاصر )دورة قاجار( است.
This study is based on the descriptive-analytic library method. Three tales were selected for this study: Darab nama Tarsusi, Hamza nama, and Amir Arsalan Namdar. Three motifs were considered in this regard: Darab Nama has a mythical, epical, and historical motif; Hamza Nama has an epical-religious motif; and the motif of Amir Arsalan Namdar is romantic. The study, on the one hand, aims to investigate what categories of viziers' actions could be extracted from the Iranian folk stories and the factors which play role in this regard, and on the other, to pursue if these actions reveal any historical and social events or they are typical actions throughout the stories. The results of the study showed that there are two kinds of vizier; one kind is "Mobad-vizier" and another is "Sepahbad-vizier". From this point of view, the first one is cultural, social and juridical consultant and the second one is martial consultant. These two kinds of viziers are present in Darab Nama and Hamza Nama. Based on this dual division, the first vizier (Mobad-vizier) has roles such as fortune telling, wedding ceremony, ambassadorship, intercession, dream interpretation, political advisor and magic works. The other vizier, however, is a martial consultant and sometimes shows his treachery and skullduggery. Viziers in the story of Amir Arsalan Namdar are different from viziers in the other two stories. In this story, viziers are categorized as "vizier on the right hand" and "vizier on the left hand". Often the right-hand vizier is a well-mannered, kind-hearted, well-natured person and naturally the supporter of the main hero of the story. The other one, however, is an evil-minded, wicked conspirator and anti-hero. Lastly, it could be mentioned that Hamza nama and Darab nama are reflecting the social and historical events of the Sasanid era, while Amir Arsalan is related to the Qajar period.
Machine summary:
پژوهشي درباب کنش و منش وزيران در قصه هاي عاميانۀ مکتوب ايراني (مورد پژوهانه : داراب نامۀ طرسوسي، حمزه نامه ، اميرارسلان نامدار) اميرعباس عزيزيفر*١ محمود کمالي 2 (دريافت : ١٨/ ٤/ ١٣٩٨ پذيرش : ٣٠/ ٧/ ١٣٩٨) چکيده در اين پژوهش که به صورت توصيفي ـ تحليلي و مطالعۀ کتابخانه اي به شيوة اسنادي صورت گرفته است ، پژوهشگران سه قصۀ داراب نامۀ طرسوسي، حمزه نامه و امير ارسلان نامدار را برگزيده اند.
بدين صورت که در باب موضوع محوري پژوهش ، يعني وزير، ابتدا با مراجعه به منابع کتابخانه اي و پايگاه هاي اطلاعاتي، در موضوع وزير و نقش و کارکرد او از دورة تاريخي تا روايت هاي عاميانه ، مطالبي استخراج و درج شده ، سپس با مطالعۀ منابع هدف داراب نامۀ طرسوسي، حمزه نامه و امير ارسلان نامدار سيما و نقش وزيران کاويده شده است .
در برخي از اين قصه ها مقام موبد وزير برتر از ديگر وزير است ؛ چنانکه در قصۀ امير ارسلان نامدار وقتي ديگر وزيران و بزرگان نميتوانند مانع از سفر امير ارسلان شوند، ارسلان آشکارا ميگويد حرمت شما در نزد من بيشتر از خواجه نعمان نيست (نقيب الممالک ، ١٣٨٨: ٧٤).
7, No. 29, Nov & Dec 2019-2020 A Study on the Images of Viziers in Iranian Written Folktales: The Cases of Darab Nama Tarsusi, The Story of Hamza, Amir Arsalan Namdar Amirabas Azizifar1 * Mahmoud Kamali 2 1.
Keywords: Folktale, Vizier, Darab Nama, Hamza Nama, Amir Arsalan Namdar.
(
, 
, 
)
